M.I. Kalinin
XIII-
BOB. MENEJMENT MADANIYATI VA USLUBI
Kalitli so‘zlar: madaniyat, jamiyat madaniyati, shaxs madaniyati, inson
faoliyati, moddiy madaniyat, та ’naviy madaniyat, insoniyat madaniyat, та
’naviyat, menejment madaniyati, huquqiy meyor, iqtisodiy meyor, tashkiliy
meyor, texnikaviy meyor, estetik talab, kooperatsiya, boshqaruv madaniyati,
rahbar madaniyati, odob, iymon, iqror, uslub, boshqaruv uslubi, ish uslubi,
rahbaming ish uslubi.
1.
MENEDJMENT MADANIYATI TUSHUNCHASI
«Madaniyat» tushunchasi rivojlanish darajasining umumlashtiruvchi
ko‘rsatkichi boiib, bir qancha ma’noni bildiradi. Masalan, jamiyat
madaniyati, ayrim shaxs madaniyati, va nihoyat, inson faoliyatining ayrim
turi madaniyati xaqida so‘z yuritish mumkin. Inson faoliyati moddiy va
ma’naviy boyliklar yaratuvchi turlarga boiinadi. Shu sababli, moddiy va
ma’naviy madaniyat fark kilinadi.
Moddiy madaniyat inson tomonidan tabiatni bo‘ysundirish darajasi
ko‘rsatkichidir. Unga ishlab chiqarish vositalari va mehnat predmetlari
kiradi. Ma’naviy madaniyatga fan, axoli maiumot darajasi, meditsina xizmati
darajasi, san’at darajasi, odamlar axloqiy meyorlari, ma’naviy extiyojlar va
manfaatlar rivojlanishi darajasini kiritish mumkin. Shunday kilib, madaniyat
insonning ham madaniy ishlab chiqarish, xam ma’naviy hayot sohasida
rivojlanishi jarayonidagi yutuqlarini qamrab oladi. U insoniyat bilimlari,
uning mehnati mohiyatidan iborat boiib, kishilarning awalgi avlodlari
tomonidan yaratiladi.
Insoniyat madaniyati o‘suvchan, o‘zgamvchan, chunki hozirgi avlod
awalgi avlodlar madaniy qadriyatlaridan ijodiy foydalanish asosidagina
yanada rivojlanishi mumkin.
0‘zbekistonning nayob madaniyati yillar, asrlar davomida shakllanib,
uni saqlash, rivojlantirish ko‘p millatli respublikaning yuqori ma’lumotli
insonlari - fan, adabiyot, san’at arboblari vazifasidir.
Inson hayoti faoliyatining muhim tarkibiy qismi butun insoniyat
tomonidan jamlangan madaniy boylikka ega boiishi, shu jumladan boshqaruv
madaniyatini egallashdir.
211
211
“Ma’naviyat” arabcha so‘z boiib, rux, aql, ong, idrok, ruxiy holat, ichki
kayfiyat, jalillik, jasorat, xususiyat, mohiyat, g‘amxo‘rlik, qayg‘urish did
kabi bir necha ma’nolami anglatadi.
Ma’naviyat - odamning ruxiy va aqliy olami yigindisidir. Ma’naviyat
jamiyatning, millatning yoki ayrim bir kishining ichki hayoti, ruxiy
kechinmalari, aqliy qobiliyati, mdrokini mujassamlashtiruvchi tushuncha.
Ma’naviyat - inson va jamiyat madaniyatining negizi, inson va jamiyat
hayoti ma’lum yo‘nalishining bosh omili. U muayyan iqtisodiy- ijtimoiy
hayot tizimining shakllanishi, o'zgarishi yoki inqirozga yuz tutishiga kuchli
ta’sir ko‘rsatadi.
Ma’naviyat boyib borsa, jamiyat ravnaq topib boradi va aksincha,
ma’naviyat qashshoqlashsa, jamiyat bora-bora tanazzulga yuz tutadi.
Mustaqillik yillarida ma’naviyat masalalariga munosabat tubdan o‘zgarib,
uning boyib borishiga kuchli e’tibor kuchli e’tibor berilayotganligining boisi
ham shunda. Boy ma’naviyatsiz buyuk davlat qurib boimaydi. Ma’naviyat
jamiyat va millat ravnaqining bosh omili va poydevoridir.
Ma’naviyat insonning ruxiy olamidir!
Ma’naviyat keng tushuncha boiib, ma’rifat va madaniyat
tushunchalarini qamrab oladi.
Ma’naviyat inson ko‘rki boiib, uning ichki va tashqi dunyosida
namoyon boiadi. Bu rux va aql bilan uzviy bogiiq.
Menejment madaniyati juda muhimdir. Insoniyat o‘z rivojlanish
jarayonida juda katta menejment tajribasini jamlagan. Bozor sharoitida bu
tajriba boshqaruv samaradorligini oshirishga xizmat qilish kerak.
Menejmentning vujudga kelishi va rivojlanishi, awalo boshqaruv madaniyati
darajasi yuksalishi bilan bogiiqdir, chunki, menejment yoilari, usullari, vosita
va uslublariga tanqidiy baho berish yoii bilan, ulaming eng yaxshilari
tajribasida qoilashi uchun ajratib olindi.
Horijiy manbalardan birida menejment madaniyatiga qo'yidagicha ta’rif
berilgan
61
: “Menejment madaniyati - jamiyat va tashkilotdagi boshqruv
faoliyati va boshqaruv munosabatlarining mohiyatini belgilaydigan bilim,
qadriyatlar, meyorlar, stereotiplar va xulq-atvor namunalari to‘plami”.
Yana bir yirik manbada
62
: “Madaniyat-bu jamiyatning (mamlakatning)
tarixiy rivojlanishi davomida erishilgan va ishlab chiqilgan va odamlaming
hayot sharoitlarini egallash darajasini
61
https://studfiles.net/preview/2873788/page
: 17/
62
https:// psyera.ru/ku ltura-upravleniya-1919.
==7^.,
ifodalovchi moddiy va ma’naviy qadriyatlarining yig'indisidir” deyilgan.
V.N. Ivanov va P. Patrushevlar menejment madaniyatini 4 tipga
ajratadi:
1.
ma’muriy-buyruqbozlik;
2.
axborot-tahliliy;
3.
ijtimoiy yo‘naltirilgan;
4.
integrallashgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |