Табиатдан фойдаланишнинг геоэкологик

Tabiiy-texnik  geotizim.

  Bu  variantda  tabiat  bilan  texnika  birinchi  o`ringa  chiqadi. 

Geotizimlarda  aloqa  ancha  kuchli,  lekin  har  doim  ham  bu  aloqa  barqaror  emas.  Avvalo 

texnik blok tabiatga  mos kelishi darkor, unda boshqaruv samarali bo`ladi, o`z navbatida 

tabiat  texnikaga  ham  ta`sir  etadi,  bu  holda  aks  ta`sir  natijasida  turli  noxush  o`zgarishlar 

tarkib topadi. 

Sanoat  geotextizimlari. 

Sanoat  geotextizimlari  deb  sanoat  ob`ektlarini  majmuali 

holda  ma`lum  hududda  joylashishi  tushiniladi,  bunda  tabiat  komplekslari  ularni 

funktsiyasida qatnashadi. Bunday geotextizimlarda uchta kichik tizimlar ajratish mumkin: 

1)  texnik:  sanoat  maqsadidagi  injenerli  inshootlarni  majmuasi,  ular  yagona  ishlab 

chiqarish-texnologik jarayonlar va ishlab chiqarish infratuzilmasi bilan birlashgan bo`ladi: 

2)  tabiiy:  tabiiy  kompleks  yoki  komponentlar  (tabiiy  sharoit  va  xom  ashyo  sifatida 

foydalanish),  ulardan  foydalanish  ishlab  chiqarish  jarayonlarini  vujudga  keltirish  uchun 

zarur: 3) boshqarish blogi: texnik va tabiat kichik tizimlari orasida o`zaro ta`sirni amalga 

oshiradi. 

Uchta  kichik  tizimlarni  o`zaro  ta`siri  bir  yo`nalishda  yuz  beradi:  texnik  ob`ektlarni 

tabiatga ta`siri, tabiiy resurslarni olish, texnogen chiqindilarni to`planishi, tabiiy kompleks 

va komponentlarning xususiyatlarini o`zgarishi-aholi sog’ligi yomonlashuvi va boshqalar. 

Texnik  ob`ektlarni  tabiatga  ta`siri  miqyosi  jihatdan  juda  ham  kuchli,  buning  natijasida 

tabiiy  komplekslar  tubdan  o`zgarishi  mumkin.  Sanoat  geotextizimlarini  xususiyatlardan 

biri  ularni  xududiy  jihatdan  juda  ham  zich  konsentratsiyada  mavjud  bo`lishi  va  atrof 

muhitga kuchli ta`sir etishidir. Ayniqsa, ko`plab sanoat korxonalarini bir joyda to`planishi 

muhitni  ifloslanishini kuchaytiradi,  masalan: neftni qayta  ishlash, rangli  metallurgiya va 

kimyo sanoati  ishlab chiqarish korxonalari  joylashishi havo, suv, tuproq va o`simliklarni 

---

 

63 

kuchli  darajada ifloslanishiga  olib keladi.  (Olmaliq  va Farg’ona sanoat turlari).