Табиатдан фойдаланишнинг геоэкологик

Ma`danlarni  qazib  olish  va  qayta  ishlash  natijasida  vujudga  kelgan  ekologik 

muammolar. 

YAngi  qonunlarni  topib,  xomashyolar  chiqarishni  tezkorlik  bilan  bog’liq 

qator  ekologik  muammolar  yuzaga  keladi.  eng  muhim  muammo  ma`dan  konlari 

olinayotgan  xomashyolardan  majmuali  foydalanish,  ya`ni  barcha  asosiy  foydali 

elementlarni  ajratib  olish,  aks  holda  ular  nes-nobud  bo`lishi  mumkin.  Konlarda 

---

 

41 

ma`dangacha bo`lgan qoplama jinslarni yig’ib, ma`lum joyda to`plashi (terikon) natijasida 

katta  hudud  (yaylov)larni  ular  band  qilib  yotadi.  Ba`zan  yig’ilgan  tog’  jinslari  tarkibida 

zaharli  moddalarni  mavjud  bo`lishi  ularni  atrof  muhitga  yog’in-sochin,  shamol  ta`sirida 

yoyilishiga  olib  keladi.  Rudani  boyitilib,  kerakli  ele-  mentlar  olinadigan  so`ng  qolgan 

shlak,  klinker  va  boshqa  moddalar  yig’ilib  chiqindi  omborxonalarga  saqlash  uchun 

topshiriladi.  Ular  ham  katta  maydon-  larni  band  qiladi,  zararli  moddalarni  mavjudligi 

tabiiy  muhitni  iflos-  laydi.  Kar’erlar,  chiqindi  omborxonalari  va  konlar  bilan  bog’liq 

bo`lgan boshqa joylarning tabiiy xususiyatlari degredatsiyalashuvi natijasida u ―buzilgan 

erlar‖  deb nomlanadi. 

O`zbekistonda  1990-yillarga  qadar  16,3  ming  ga  buzilgan  erlar  bo`lgan,  hozir  esa 

ularning maydoni yanada ortib bormoqda. Konlar (ayniqsa, kar’erlar) ulkan chang makoni, 

zaharli  moddalar manbai bo`lganligi uchun ularda ish tugagandan so`ng tez muddatlarda 

yopilib, oldini oluvchi tegishli tadbirlar amalga oshirilishi zarur, aks holda ularning zararli 

oqibatlari  katta miqyosda ziyon etkazishi  mumkin.