Табиатдан фойдаланишнинг геоэкологик


Er resurslardan foydalanish natijasida vujudga kelgan muammolar



Download 0,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/50
Sana16.01.2022
Hajmi0,61 Mb.
#378731
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   50
Bog'liq
tabiat qonunlari va geoekologik tamoyillar asosida tabiatdan foydalanish

Er resurslardan foydalanish natijasida vujudga kelgan muammolar. 

Insonning 

xo`jalik  faoliyati  aksariyat  erda  amalga  oshadi.  Er  dehqonchilik,  chorvachilik, 

hunarmandchilik  negizi.  Uzoq  tarixiy  yilllardan  beri  insonni  er  boqib  kelmoqda, 

kiyintirmoqda,  sog’ligini  tiklamoqda.  SHuning  uchun  ham  erdan  turlicha  foydalanish 

jarayonida turli muammolar tarkib topmoqda. Ularni barchasini bitta, ya`ni, Er muammosi 

deb  atash  mumkin.  Insoniyat  butun  tsivilizatsiya  mobaynida  2,5-3,0  mld.  gektar  erni 

muomaladan  chiqardi.  Hozir  ham  yiliga  o`rtacha  15  mln  gektar  er  muomaladan  chiqib 

bormoqda. 

Er  muammosi  ko`p  aspektli,  serqirrali  va  barcha  hududlarga  taaluqlidir.  Erdan 

oqilona foydalanish dehqonga naf beradi, erdan noto`g’ri foydalanish jarayonida yuqorida 

aytib  o`tilganidek  tuproq  eroziyasi,  sho`rlanish,  qashshoqlanishga  mahkum  etadi,  bu 

jarayon  tuproq mahsuldorligini  kamayib  borishiga ta`sir etadi. 

O`zbekistonda sug’orma erlar ―oltin‖  fond hisoblanadi, chunki qishloq xo`jaligidan 

keladigan jami daromadning 95% i o`zlashtirilgan erlarga to`g’ri keladi. Lekin sug’orma 

erlarning  (4,2  mln  ga)  yarmidan  ko`pi  (58%)  turli  darajada  sho`rlangan,  u  hozirda 

progressiv  o`sish  yo`nalishda  rivojlanmoqda.  Mavjud  zovur  tizimlari  (46,7  m  ga) 

dalalardan  grunt  suvlarini  chetga  o`z  vaqtida  chiqara  olmayapti,  boz  ustiga  0,5  mln  ga 

maydonda zovur tizimlari umuman yo`q. SHuning uchun ham paxta va boshqa ekinlarning 

hosildorligining  kamayib  borishi  ushbu  muammo bilan  tavsiflanadi.  Sug’orma  erlarning 

sho`rlanish  muammosi  eng  muhim,  eng  dolzarb,  echimi  o`ta  zarur  hisoblanadi. 

Muammoni ijobiy hal qilish uchun barcha imkoniyat, resurs, ilmiy va amaliy ishlanmalar, 

ilg’or tajribalar safarbar qilingan, biroq bularning samarasi o`ta sust. eng asosiysi mavjud 

zovur  tarmoqlari  va  tik  zovurlar  ahvoli  talabga  to`liq  javob bermayapti,  ularning  loyqa, 

qamish  bilan  to`lib  yotgani,  tik  zovurlarning  samarali  ishlamasligi    grunt  suvlarini 

kollektorlarga  o`z vaqtida chiqib ketishiga  to`sqinlik  qilmoqda.  




 

39 


Vohalarda irrigatsiya eroziyasi va deflyatsiya hodisalari keng miqyosda rivojlangan, 

bularning  har  biri  alohida  muammo  hisoblanadi.  Respublikadagi  sug’orma  erlardan    2,9 

mln.  gektar  er  deflyatsiya  va  irrigatsiya  eroziyasiga  uchragan.  Buning  oqibatida 

tuproqning hosildorligi me`yordan ancha past, har yili paxta, g’alla va boshqa ekinlardan 

kam hosil olinmoqda. Bu muammo sho`rlanishdan keyingi ustuvor muammo hisoblanadi, 

bu  ham  o`z  echimini  sabrsizlik  bilan  kutmoqda.  Tog’  yonbag’irlaridagi  eroziya,  lalmi 

erlardagi  tuproq yuvilishini  e`tiborga olinsa dolzarbligi  yanada ortadi. 

Tekislikdagi vohalarda grunt suvlari sathini ko`tarilib ketganligi ham eng dolzarb va 

o`ta muhim ekologik muammodir. Sug’orma erlarni zaxkashligi er va binolar poydevorini 

osti  kommunikatsiyalarining  ahvolini  og’irlashtirmoqda,  qishloq  va  ba`zi  shaharlarni 

kanalizatsiya  tarmoqlari  bilan  ta`minlash  darajasi  hali  ancha  kamligi  tufayli  ularning 

sanitariya-gigienik  holatini  yanada  murakkablashtiradi.  Quduq  suvlari  va  boshqa  ochiq 

havzalar  hisobiga  ichimlik  suvi    sifatida  foydalanayotgan  aholi  orasida  turli  kasalliklar 

tarqalishi tezlashmoqda. Bu muammo eng dolzarb va echimi tez fursatlarda hal qilinishi 

shart bo`lgan muammolardan  biridir. 


Download 0,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   50




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish