I. O’quv materiallari 1-modul. Menejment nazariyasi asoslari

 “Mumtoz menejment” maktabi mohiyati. 

---

2

4

“Ilmiy menejment” namoyandalari o‘z ilmiy ishlarini asosan korxona, tashkilot 

boshqaruvini  takomillashtirishga  bag‘ishlashgan.  Ular  boshqaruv  darajasidan  quyi 

masalalar  bilan,  ya’ni  faqat  ishlab  chiqarish  darajasidagi  boshqaruv  bilan 

shug‘ullanishgan.  Ma’muriy  maktabning  vujudga  kelishi  munosabati  bilan 

mutaxassislar  endi  umum  tashkilot  darajasidagi  boshqaruv  muammolari  bilan 

shug‘ullana boshladilar. 

Teylor  va  Gilbretlar  oddiy  ishchidan  muvaffaqiyatga  erishib,  shuxrat  qozonib 

martabaga  minganlar.  Aynan  shu  tajriba  ularning  boshqaruv  to‘g‘risidagi 

tushunchalariga  keskin  ta’sir  etgan.  Ulardan  farqli  o‘laroq,  mumtoz  ma’muriy 

boshqaruv maktabining asoschilari: 

Yirik  biznes  soxasida  mashxur,  boshqaruvning  yuqori  bo‘g‘inida  esa 

yuksak tajribali amaliyotchi rahbarlar bo‘lganlar. 

Ularni 

tashvishlantiruvchi 

bosh 

masala-bu 

umumtashkilot 

miqyosidagi 

samaradorlikka  erishish  bo‘lgan.  Shunday  maqsad  qo‘yilgan  bo‘lsa-da  ular  xam 

boshqaruvning sotsial jihatlariga unchalik e’tibor bermadilar. Uning ustiga ustak ularning 

ishlari shaxsiy tuzatuvlar doirasidan chiqmagan. Shu sababli ularning yondoshuvlari ilmiy 

metodologik asosga ega emas edi. 

“Mumtoz”chilar tashkilotga keng qamrovli kelajak nuqtai nazardan yondoshish 

yo‘li  bilan  undagi  umumiy  xususiyatlar  va  qonuniyatlarni  aniqlashga  urinishgan. 

Maqsad-boshqarishning  unversal  tamoyillarini  yaratish  va  shuning  evaziga 

muvaffaqiyatga  erishish  edi.  Ular  boshqarishning  quyidagi  ikki  jihatiga  e’tiborni 

qaratdilar: 

*

Tashkilotning  oqilona  boshqaruv  tizimini  ishlab  chiqish.  Shu  maqsadda

tashkilotni  bo‘linmalar  yoki  ishchi  guruxlarga  bo‘lish,  moliya,  ishlab  chiqarish  va 

marketing boshqarishni takomillashtirishning muxim tomonlari deb hisobladilar. 

*

Tashkilotning  oqilona  tarkibi  va  xodimlarning  oqilona  boshqaruviga

erishish.  Shu  maqsadda  boshqarishda  yakkaboshlik  bo‘lishini  va  xodim  faqatgina 

bitta  boshliqdan  topshiriq  olish  va  unga  bo‘ysinishi  lozim  degan  g‘oyani  ilgari 

surishadi. 

A.Fayol  boshqaruv  fanining  rivojlanishiga  salmoqli  hissa  qo‘shgan  frantsuz 

olimlaridandir. U Frantsiyadagi yirik ko‘mir qazib oluvchi kompaniyani boshqargan. 

A.Fayol  o‘zining  boy  amaliy  tajribasini  “Umumiy  va  sanoat  boshqaruvi”  (1916) 

nomli kitobida  umumlashtirgan. Uning  ilgari  surgan quyidagi boshqaruv tamoyillari 

Hozirgi kunda xam o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan.