G‘. N. Mahmudov

 
Akkumulatorlarning belgilanishi 
 
MDX  davlatlarida  akkumulatorlar  sobiq  ittifoqda  tasdiqlangan  ГОСТ    959-
91 asosida ishlab chiqariladi.  
 
2003  yil  iyul  oyidan  Rossiyada  yangi  standart  ГОСТ  959-2002  kiritilib,  bu 
me’yoriy xujjatga ko‘ra akkumulatorlar quyidagicha belgilanadi: 
 
6СT-55AMЗ  необслуживаемая 
 
-
 
birinchi  raqam  (6  yoki  3)  batareyada  ketma-ket  ulangan  akkumulatorlar 
sonini yoki uni nominal kuchlanishini (12 yoki 6 V) tavsiflaydi; 
-
 
keyingi  ikkita  harf  (СT)  batareyani  vazifasini  tavsiflaydi  (СT-  avtomobil 
startyorni tok bilan ta’minlash uchun); 

---

 
52 
-
 
uchinchi  raqam  (55)  batareyaning 
amper-soat
  dagi  nominal  sig‘imini 
ko‘rsatadi; 
-
 
keyingi harf yoki raqamlar batareyani tuzilishi, unda ishlatilgan materiallar 
haqida qo‘shimcha ma’lumot beradi. Masalan: A- umumiy qopqoqli, З- elektrolit 
quyilgan  va  to‘la  zaryadlangan,  Э  (T)-  yaxlit  qobiq  ebonitdan  (yoki 
termoplastdan)  tayyorlangan,  M(P)  -  separator  materiali  miplast(yoki  mipor),  П- 
polietilendan  tayyorlangan  separator-konvert,  «неслуживаемая»  so‘zi  –  «xizmat 
ko‘rsatilmaydigan» batareya. 
 
Bundan tashqari batareyaning belgisi quyidagi ma’lumotlarni ham ko‘rsatishi 
kerak: 
-
 
ishlab chiqargan korxonaning tovar belgisi; 
-
 
«+» va «−»  qutblarining belgisi; 
-
 
tayyorlangan sanasi (ikkita raqam – oy, ikkita raqam – yil); 
-
 
batareyaning og‘irligi (agar og‘irligi 
10 kg
 va undan ortiq bo‘lsa); 
-
 
nominal sig‘imi, 
amper-soat
 da; 
-
 
nominal kuchlanishi, 
V
 da; 
-
 
sovuq aylantirish toki, 
A
 da. 
 
Evropada  ishlab  chiqarilgan  akkumulator  batareyalari  besh  raqamli  (DIN 
bo‘yicha) yoki to‘qqiz raqamli (ETN bo‘yicha) kodlar bilan belgilanadi. 
DIN  va  ETN  bo‘yicha  birinchi  uchta  raqam  batareyaning  kuchlanishi  va 
sig‘imi haqida ma’lumot beradi.  
6 V li batareyalar uchun birinchi uchta raqam (001 dan 499 gacha) akkumu-
lyator batareyasini 20 soatlik razryadlanishidagi nominal sig‘imiga mos keladi. 12 
V li batareyalarda esa sig‘imini aniqlash uchun birinchi uchta raqamdan (501 dan 
799 gacha) 500 sonini ayirish kerak. 
Masalan  “55565”  (DIN)  yoki  “555065042”  (ETN)  belgisiga  ega  bo‘lgan 
batareyaning sig‘imi 55 
amper-soat
  ni tashkil qiladi.  Agar 68032  yoki 68032100 
bo‘lsa,  mos  ravishda  batareyaning  nominal  sig‘imi  180 
amper-soat
  bo‘ladi  va 
xakozo.  
DIN bo‘yicha oxirgi koddagi ikkita raqam, ETN bo‘yicha esa ikkinchi uchta 
raqam  batareyani  yasalish  varianti  chiqish  qisqichlarining  holati,  mahkamlovchi 
elementlar yoki qopqoq tuzilishiga oid ma’lumotlarni beradi. 
ETN bo‘yicha to‘qqiz raqamli kod bilan belgilangan oxirgi uch raqam sovuq 
aylantirish tokining 0,1 qiymatini ko‘rsatadi. Masalan, yuqorida keltirilgan to‘qqiz 
raqamli  kodga  ega  bo‘lgan  batareyalarda  (555 065 042,  680 032  100)  sovuq 
aylantirish  toki  mos  ravishda 
420  A
  va 
1000A
  ni  tashkil  qiladi.  “562 103  064” 
kodi  bilan  belgilangan  batareyaning  nominal  sig‘imi  62 
amper-soat
,  sovuq 
aylantirish toki esa 
640A
 ni tashkil qiladi. 
Amerika  batareya  ishlab  chiqaruvchilar  o‘zlarining  mahsulotlarini  SAE 
standarti  talablari  asosida  belgilaydilar.  Belgi  batareyaning  tur  va  o‘lchamlar 
guruhi va 
-18
0
 C 
 dagi sovuq aylantirish tokini ifodalaydi. Masalan: A27500: 27- 
guruh (306x173x225mm), tok 
500A
.