Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

HUJAYRA PO‘STI VA UNING O‘ZGARIShLARI. 
O‘simlik hujayrasi po‘st bilan qoplangan bo‘ladi. Faqat ba'zi bir xivchinli-
lar, tuban zamburug‘lar (miksomitsetlar, arximitsetlar) bir qancha suv o‘tlari, zam-
burug‘lar zoosporasining hujayralari yalang‘och bo‘ladi. Ularning protoplasti 
tashqi sharoitdan faqat yupqa elastik qatlam plazmatik parda(plazmolemma) bilan 
chegaralangan. Hujayra po‘sti protoplazma faoliyatining mahsuloti hisoblanadi. 
Hujayra po‘sti tsellyulozadan tuzilgan. Hayot jarayoni natijasida po‘stning 
fizikaviy va ximiyaviy xususiyati o‘zgaruvchan bo‘ladi. Bunday o‘zgarishlarga: 
yog‘ochlanish, po‘kaklanish, kutinlanish yoki pektinlanish, shilimshiqlanish, min-
erallanish jarayonlarini ko‘rsatish mumkin. Hujayra po‘stining yog‘ochlanishiga 
daraxtlarning yog‘ochlik hujayrasi misol bo‘la oladi. O‘t o‘simliklari keksaygan 
sari uning poyasi ham dag‘allashadi: 
Yog‘ochlanish.
 hujayra po‘sti lignin bilan, ya'ni alohida yog‘ochlik 
moddasi bilan to‘yinadi. Yog‘ochlangan hujayra ancha pishiq bo‘lib, tez chiri-
maydi. Yog‘ochlangan hujayralar yog‘ochlik kabi o‘lib ketadi yoki zahira oziq 
moddalar bilan to‘lgan yog‘ochlik hujayralari kabi, tirik holda qoladi. Yog‘ochlikni 
bo‘yaaydigan eng yaxshi reaktiv floroglyutsin (S
6
N
3
(ON)) va xlorid kislota 
hisoblanadi.  Bu reaktiv ta'sirida yog‘ochlik qizil ranga kiradi, xlor-tsink-yod ta'sir-
ida sarg‘ish qo‘ng‘ir tusga kiradi. 
Po‘kaklanish.
 Hujayra po‘sti moysimon suberin (jigarsimon) modda bilan 
to‘yinib po‘kaklanadi. Po‘kaklangan po‘st o‘zidan suvni va haroratni, havoni  ham 
o‘tkazmaydi. 
Pektinlashish.
 O‘simlik organlarining sirtida bo‘ladigan tashqi hujay-
ralarning po‘sti ko‘pincha suberinga o‘xshash kutin deb ataladigan modda bilan 
to‘yinadi (kutinlanish hodisasi ro‘y beradi). Kutinlanish o‘simlikdan suvni ko‘p 
bug‘lanib ketishidan, mikroorganizmlar ta'siridan saqlaydi. Sudan III reaktivi ta'sir-
ida kutikula qizil tusga kiradi.