Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

2.DUKKAKDOShLAR OILASI-FABACEAE. 
Morfologik ta'rifi
. Bu oila 500 ga yaqin turkum va 12 ming turni o‘z 
ichiga oladi. Ular daraxt, buta, chala buta, ko‘p yillik, ikki yoki bir yillik o‘t 
o‘simliklari hisoblanib butun er yuzida tarqalgan. 

---

 143
Poyasi tik, o‘rmalovchi va yotib o‘suvchi bo‘ladi. Barglari asosan mu-
rakkab uchtalik, panjasimon, toq va juft patsimon,ba'zan oddiy, yon bargchalarga 
ega. Murakkab patsimon barglarni uchki tomonidagi yaproqlari ba'zan shaklini 
o‘zgartirib, gajaklarga, yon bargchalari esa tikanlarga aylangan. Gullari ikki jinsli, 
noto‘g‘ri, ba'zan to‘g‘ri bo‘lib shingil, boshcha soyabon yoki boshoqsimon 
to‘pgulda joylashgan. Changchisi va urug‘chilari hashoratlar yordamida ba'zan 
o‘z-o‘zidan changlanadi. Gulqo‘rg‘oni murakkab, kosachabargi 5 ta, ko‘pincha 
qo‘shilib o‘sgan, tojibargi ham 5 ta. Ustki tojibargi yirikroq bo‘lib, «elkan», yoki 
«bayroqcha» deyiladi. Ikki yonidagisi «eshkak», Ikkita ostkisi esa, changchilarni 
o‘rab turgani «qayiqcha» deb ataladi. Changchilar soni odatda 10 ta ulardan bittasi 
erkin, qolgan 9 tasining chang iplari o‘zaro qo‘shilib o‘sgan. Ba'zi hollarda 10 ta 
changchining chang iplari hammasi bir biri bilan qo‘shilib ketadi yoki uning aksi, 
hammasi erkin holda ham bo‘ladi. Urug‘chisi bitta mevabargchadan tashkil topgan. 
Tugunchasi ustki va bir uyali. Mevasi xilma-xil  shaklga va kattalikka ega bo‘lgan 
dukakdir. Dukkagi ko‘pincha qorin va orqa choklari bo‘ylab yoki bosh chokidan 
bo‘linadigan, ba'zi hollarda bo‘linmay shakllangan yong‘oqsimon bo‘ladi. Duk-
kagida bitta yoki bir nechtagacha buyraksimon dumaloq urug‘lar hosil bo‘ladi. 
Urug‘lari endospermsiz. 
Ahamiyati.
 Bu oila vakillarining ildizlari tuganak bakteriyalar bilan birga 
simbioz holatda yashab atmosferadagi erkin azotni o‘zlashtirish qobiliyatiga ega. 
Shuning uchun ham almashlab ekishda keng foydalaniladi. Oilaning bir qancha 
turlari tarkibida oqsil bo‘lganligi uchun, tuyimli ovqat sifatida ishlatiladi. Ba'zi 
vakillaridan moy, bo‘yoq va dorilar tayyorlandi. Manzarali o‘simlik sifatida ham 
ayrim turlari ekib o‘stiriladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 144