Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

ISh TARTIBI VA TOPShIRIQLAR. 
1.Gerbariylardan foydalanib, tok navi o‘simliklarini morfologik tuzulishi 
bilan tanishing. 
2.Fiksatsiya qilingan, materiallar asosida, tok o‘simligini gul va meva 
tuzilishini o‘rganing. 
Gajaklarini hosil bo‘lishiga e'tibor bering, ularni rasmlarini chizing. Gul 
formulasini tuzing. 
 
Tok       Ca
4-5
Co
(4)-(5)
A
4-5
G
(2) 
3.Oila vakillarini lotincha va o‘zbekcha nomlarini yozing. 
Vitis vinifera - Ekiladigan uzum: V. Sylvestris-o‘rmon uzumi, Ampelopsis-
Ampelopsis: Partenocissus-Partenotsissus (qiz uzum).  
 
ZIRADOShLAR OILASI - APIACEAE. 
Morfologik ta'rifi
: Bu oila 300 ga yaqin turkum va 3000 dan ortiqroq tur-
dan iborat. Ular er sharining hamma qismida, ko‘proq shimoliy qisman janubiy ya-
rim sharning mu'tadil (tog‘lik) hududlarida tarqalgan Ular asosan ko‘p yillik yoki 
bir, ikki yillik o‘t,ba'zan chala buta va buta o‘simliklaridir. Poyasi to‘g‘ri, ikki,ko‘p 
yillik vakillarining bo‘yi 2-4 metrga etadi. Barglari poyada navbatlashib, poyaning 
pastki qismidagi barglari to‘p-to‘p bo‘lib joylashgan, bir necha marta patsimon, 
mayda bo‘lakchalarga bo‘lingan, butun barglar kam uchraydi. Ko‘pchilik turlarida 
bandining osti kengayib barg qinini hosil qiladi. Yon bargchalari bo‘lmaydi. 

---

 139
To‘pguli oddiy yoki murakkab soyabon, ba'zan boshcha. Soyabon va soy-
abonchalarining tagida to‘pgulni o‘rab olgan bargchalari bo‘ladi. Gullari qo‘sh 
gulqo‘rg‘onli, to‘g‘ri,ikki jinsli, ba'zan bir jinsli,bir yoki ikki uylidir. Kosachabar-
glari 5ta, mayda tishsimon. Gultojibarglari 5 ta erkin o‘sgan.Changchilari 5ta 
Urug‘chisi 1ta, 2ta mevabargli, tugunchasi ostki, ikki uyali. Mevasi ipsimon meva 
bandi uchida osilib turuvchi qo‘sh pistacha. 
Ahamiyati: 
Bu oila vakillarining ko‘pchiligi ziravor o‘simliklar hisobla-
nadi. Ularning tarkibida efir moylar simola, alkoloidlar uchraydi. Bular parfyumer-
iya, tibbiyot va oziq -ovqat sanoatida katta ahamiyatga ega. 
 
 
 
 
 
 
 
 
73-rasm. 
G’o’za (Gossypium). 1—gullayotgan shoxi, 2—guli, 3—gul diagrammasi, 4—ko’sagi, 5—
ko’sagining ko’ndalang kesimi, 6—ochilgan ko’sagi 7—urug’i, tolalari taralgan, 8—urug’ 
kesimi. 
 

---

 140