|
x
bunda
L
reaktor shoxi induktivligi (shoxlar induktivliklari, odatda, bir
biriga teng).
Ikkilangan reaktor xususiyatlari har bir faza shoxlarini orasidagi
magnit aloqa bilan belgilanadi (o’zaro induktivlik
M
). Uni hisobga olib,
manbaani o’rta nuqtaga ulanganda reaktor shoxidagi kuchlanish
yo’qotilishi:
U
r
I
1
Lsin
I
2
Msin
.
Kelib chiqadiki, o’zaro induktivlik hisobiga kuchlanish yo’qotilishi
xuddi shunday induktiv qarshilikli oddiy reaktordagiga qaraganda oz. Bu
ikkilangan reaktorni guruhli sifatida effektiv qo’llanilishiga imkon beradi.
Eks’luatatsiyada shoxlarni tekis yuklashga intilish kerak (
I
1
I
2
I
), unda
har
biri
uchun
bir
xil
sharoit
bo’ladi:
U
r
(I
L
I
M)sin
I
L(1
k
al.
)sin
,
bunda
k
al.
M
L
reaktor chulg’amlarini aloqa koeffitsienti. Odatda
k
al
0,4
0,6 bo’lgan reaktor tayyorlanadi.
Elektr uskunalarida ichkarida va tashqarida o’rnatish uchun alyumin
chulg’amli ikkilangan
RBS
turdagi beton reaktorlar keng qo’llaniladi.
Zanjir ishini normal rejimida kuchlanishni sezilarli yo’qotilishi katta
qarshilikli reaktorlarni o’rnatilishiga yo’l qo’ymaydi, sh.u. KT tokini
42
anchagina cheklash kerakligida maxsus murakkabroq inertsiyasiz tok
cheklovchilar ishlab chiqiladi.
30-Rasm. Inertsiyasiz tok cheklovchi uskuna sxemasi varianti:
R
katta
induktiv qarshilikli reaktor;
S
reaktor bilan rezonans hosil qiluvchi sig’im.
KT
da sig’im orqali tok va kuchlanish tushuvi ko’’ayadi, demak,
induktivlikdagi kuchlanish ham ko’’ayadi. Induktivlik to’yinish rejimiga
o’tadi, qarshiligini keskin kamaytiradi va sig’imni tutashtiradi, KT toki
kom’ensatsiyalanmagan reaktor bilan cheklanadi.
Reaktorlar nominal kuchlanish, tok va induktiv qarshilik bo’yicha
tanlanadi.
Razryadniklar.
Yashin
o’ta
kuchlanishlaridan
uskunalarni
razryadniklar himoyalaydi (rasm 1). Eng oddiy turi
uchqun oralig’i, ikki
elektrodlardan
iborat:
biri
himoyalanaetgan
obhektga
ulanadi,
ikkinchisi
zaminlagichga.
Uchqun
oralig’i
im’ulg’s
razryad
kuchlanishidan katta kuchlanish ‘aydo bo’lganda teshiladi va uskunani
himoyalaydi. Ammo, uchqun oralig’ini xarakteristikasi elektrodlar xolatiga
va atmosfera sharoitlariga bog’liq va oraliq ishlaganda tarmoqda havfli
qisqa tutashuv ‘aydo bo’ladi. SH.u. yashin o’ta kuchlanishlaridan asosiy
himoya
razryadniklar: trubkali va ventilli.
Trubkalilar
oddiy
va
arzon,
liniyalarga,
‘odstantsiyalarga
yaqinlashishlarga o’rnatiladi va izolyatsiyani himoyalash hamda
‘odstantsiya izolyatsiyasini himoyalovchi qo’shimcha vositasi sifatida
xizmat qiladi.
Ventillilar mukammalroq, ammo qimmatroqdir. Ular ‘odstantsiya
izolyatsiyasini himoyalaydi va yig’ma shinalarga havoli liniyalar ulangan
bo’lsa ularda, avtotransformatorlarni yuqori va o’rta kuchlanish
chiqishlarida, agar shinalardagi razryadniklar uskunalarni lozim darajada
himoyasini tahminlamasa kuch transformatorlarni va alohida liniyalarni
zanjirlarida, izolyatsiyalangan neytral bilan ishlashga yo’l qo’yadigan
110
220 kV transformatorlarni neytrallarida o’rnatiladi.
43
Trubkali razryadnik fibradan (RT turdagilar) yoki vini’lastdan (RTV
turdagilar) yasalgan gaz generatsiyalovchi trubka, ichki yoy so’ndiruvchi
va tashqi uchqun oralig’idan iborat. Ishlaganda razryadnik faqat o’ta
kuchlanishni im’ulg’s tokini emas, sanoat chastotadagi tokni ham
o’tkazadi. Razryadnik sanoat chastotadagi tok noldan o’tayotganda ichki
oraliqdagi
yoyni
so’ndirishi
kerak.
Trubkali
razryadnikni
kamchiligi
yoyni ishonchli so’ndirish xududini chegaralovchi sanoat
chastotadagi tokni ruxsat etilgan ‘astki va uch sterjenliligida yuqoridagi
chegaralari mavjudligi.
Elektr uskunalarini izolyatsiyasini effektiv himoyalash uchun
izolyatsiyani im’ulg’sli volg’t-am’er xarakteristikasi hamma nuqtalarda
razryadnikni mos xarakteristikasidan yuqorida yotishi kerak. Trubkali
razryadnik tik xarakteristikalarga ega va sh.u. nisbatan qiya xarakteristikali
transformator, uzgich va elektr mashinalarini himoyalashga yaramaydi. Bu
xollarda kerak xarakteristikalarga ventilli razryadniklar ega. Ular ko’’
martali uchqun oralig’i va u bilan ketma-ket ulangan rezistorga ega.
Rezistor nochiziq ishchi xarakteristikali bulib germetik chinni tsilindrga
qo’yilgan.
Energotizimlarda
RVS
(ventil
stantsiyali),
RV’
(ventilli
‘odstantsiyali), RVM (ventil magnitli), RVMG (ventil magnitli
so’ndiruvchili),
RVMK
(ventilli,
yoyni
magnitli
so’ndirishli,
kombinatsiyalangan) va RVVM (ventilli aylanuvchan mashinalar uchun)
turlardagi razryadniklardan foydalaniladi.
Standartga binoan vazifasi bo’yicha razryadniklar to’rtta guruhlarga
bo’linadi:
1
(og’ir
rejimli)
yashinli
va
kommutatsion
o’ta
kuchlanishlardan himoyalash uchun; 2, 3 va 4 (engil rejimli)
asosan
yashinli o’ta kuchlanishlardan himoyalash uchun.
Ventilli razryadniklarni asosiy ‘arametrlari: im’ulg’sli teshilish
kuchlanishi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
