3-Mavzu. O‘zbekiston Respublikasining tashkil topishi va uning tarixiy ahamiyati. Reja

Respublika  ichki  ishlar  vazirligi  va  Davlat  xavfsizligi  qo‘mitasi 

(KGB)

  qonuniy  ravishda  O‘zbekiston  tasarrufiga  olindi.  Respublika  hududida  joylashgan 

SSSR ichki ishlar vazirligi, Davlat Xavfsizlik qo‘mitasi, prokuraturasi, adliya organlari, ichki 

qo‘shinlar, Turkiston harbiy okrugi qismlari  va boshqa qo‘shilmalar partiyadan butunlay holi 

qilindi. 

Markaz  va  respublikalar  o‘rtasidagi  munosabatlar  tobora  taranglashib,  markaz 

muhim  boshqaruv  qobiliyatini  yo‘qotgan,  har  bir  mintaqa,  har  bir  respublika  o‘z  holiga 

tashlab  qo‘yilgan  bir  sharoitda  tarixiy  vaziyatni  to‘g‘ri  baholay  bilish  qobiliyatiga  ega 

bo‘lgan  O‘zbekiston  prezidenti  I.Karimov  Oliy  Kengash  sessiyasini  chaqirish  va  unda 

O‘zbekiston  mustaqilligi  haqida  qonun  qabul  qilishni  talab  qildi.  CHunki  har  bir 

m i l l i y 

r e s p u b l i k a n i n g 

c h i n a k a m  

t e n g 

h u q u q l i l i gi  

v a  

mustaqilligi 

ta’minlangandagina  tanazzuldan  chiqish  mumkin  edi.  Buning  uchun  haqiqiy  mustaqillik 

yo‘lidagi  barcha  to‘siqlar,  olib  tashlanishi,  har  bir  respublika  so‘zda  emas,  amalda 

tenglar orasida teng bo‘lishi lozim. 

Respublika Oliy Kengashi 1991 yil 26 avgust kuni O‘zbekistonning davlat mustaqilligi 

to‘g‘risida  qonun  loyihasini  tayyorlash  hamda  31  avgustda  Oliy  Kengash  sessiyasini 

chaqirishga  qaror  qildi.  O‘zbekiston  Kompartiyasi  Markaziy  Qo‘mitasi  va  Markaziy 

Nazorat  qo‘mitasining  1991  yil  28  avgustda  bo‘lib  o‘tgan  qo‘shma  Plenumi  Respublika 

kompartiyasining  KPSS  MK  bilan  har  qanday  aloqasini  to‘xtashishga,  K P S S ni n g  b a r cha 

t a s h ki l o t l a ri d an   chaqirib olishga uning o‘z vakillarini chiqarib olishga qaror qiladi. 

Ana  shunday  vaziyatda  O‘zbekiston  Oliy  Kengashining  XII-chaqiriq  navbatdan 

tashqari  oltinchi  sessiyasi  1991  yil  31  avgust  kuni  o‘z  ishini  boshladi.  O‘zbekistonning 

mustaqil davlat deb e’lon qilinishida mazkur sessiya  katta tarixiy ahamiyat kasb etishini 

alohida  ta’kidlash  lozim.  Unda  «O‘zbekiston  Respublikasining  "Davlat  mustaqilligi 

to‘g‘risida»  hamda  «O‘zbekiston  respublikasining  Davlat  bayrog‘i  to‘g‘risida»gi  masalalar 

kun tartibiga qo‘yilib, qizg‘in muhokama qilindi. 

O‘zbekiston  Respublikasining  davlat  mustaqilligi  to‘g‘risida  birinchi  Prezidentimiz 

Islom  Karimov  ma’ruzasi  tinglandi.  U  o‘z  nutqida  1991  yil  o‘rtalarida  markaziy  xukumat 

olib borayotgan ichki siyosatni tahlil qildi. 19-21 avgust kunlari Moskvada Favqulotda holat 

Davlat  qo‘mitasi  (GKCHP)  a’zolarining  odamlar  boshiga  azob-uqubatlar  solish,  butun 

xalqlarning  ozodligini,  respublikalar  mustaqilligini  yana  kishanlamoqchi  bo‘lganliklarini 

---

xalqqa  ro‘yi-rost  bildirdi.  Alg‘ov-dalg‘ovli  kunlarda  ham  O‘zbekistonning  o‘z  yo‘li  va 

maqsadi  borligi  bu  xalq,  manfaatiga  mos  yo‘l  ekanligi,  qanday  sharoit  bo‘lmasin,  undan 

qaytmasligi aytildi.  

Birinchi  Prezidentimiz  o‘z  ma’ruzasida  mustaqil  davlatlar  maqomiga  to‘xtalib 

quyidagilarni ta’kidladi: «Bo‘lajak mustaqil davlatlar erkin, mustaqil va teng huquqli bo‘lib 

qolishlari, o‘zlarining milliy davlat tuzish, tashqi bozorga chiqish, o‘zi ma’qul topgan barcha 

mamlakatlar  bilan  xalqaro  munosabat  o‘rnatish,  diplomatik  konsullik  aloqalari  masalalarini 

mustaqil  hal  etishlari  kerak.  YAna  ta’kidlab  aytaman  bu  hech  kimning  buyrug‘isiz  va 

aralashuvisiz  mustaqil  amalga  oshirilishi  kerak.  Mana  shu  sharoitga,  sabablarga 

asoslanib,  xalqimiz  hohish-irodasini  bajo  keltirib,  Oliy  Kengash  diqqatiga  faqat  bir 

masalani  qo‘ymoqchiman:  O‘zbekistonning  mustaqilligi  haqidagi  qonunni  muhokama 

etish  va  uni  qabul  qilishni  taklif  etaman.  Bu  qonunda  qadimiy  va  yangilanayotgan 

diyorimizda  istiqomat  qilayotgan  barcha  kishilarning  hohish-irodasi  o‘z  ifodasini  topgan. 

Xalqimizning bu ezgu hohish-irodasi biz uchun muqaddasdir. 

Oliy  kengash  deputatlari  moddama-modda  muhokamadan  so‘ng  O‘zbekiston 

Respublikasining  davlat  mustaqilligi  to‘g‘risidagi  qonunni  qabul  qildilar.  O‘zbekiston 

SSRning  nomi  O‘zbekiston  respublikasi  deb  o‘zgartirildi.  So‘ngra  «O‘zbekiston 

Respublikasining  Davlat  mustaqilligi  to‘g‘risida  Oliy  Kengash  bayonoti»  qabul  qilindi. 

Oliy  Kengash  mazkur  Bayonot  orqali  xalqaro-huquq  xujjatlarida  qayd  etilgan  o‘z 

taqdirini  o‘zi  belgilash  huquqiga  asoslanib,  respublika  xalqlarining  taqdiri  uchun  butun 

ma’suliyatni  anglab  O‘zbekistonning  davlat  mustaqilligini  va  ozod  suveren  davlat 

O‘zbekiston respublikasi tashkil etilganligini tantanali ravishda e’lon qildi.  

Oliy  Kengash  sessiyasida  «O‘zbekiston  respublikasining  Davlat  mustaqilligini  e’lon 

qilish  to‘g‘risida»  qaror  qabul  qildi.  Qarorda  1-sentyabrь  O‘zbekiston  Respublikasining 

mustaqillik  kuni  deb"  belgilansin  va  1991  yildan  boshlab  bu  kun  bayram  va  dam  olish  kuni 

deb  e’lon  qilinsin,  deb  qat’iy  belgilab  qo‘yildi.  O‘zbekiston  Respublikasi  mustaqilligi 

haqidagi  bu  xujjatlar  o‘zbek  xalqining  asriy  orzusi  ruyobga  chiqqanligining  huquqiy 

ifodasi bo‘ldi. 

«O‘zbekiston  Respublikasining  Davlat  Mustaqilligi  asoslari  to‘g‘risida»gi  qonun 

g‘oyat  katta  ahamiyatga  ega  bo‘lganligi  uchun  bu  muhim  hujjat  haqida  batafsil  to‘xtab 

o‘tish  lozim.  Mazkur  qonun  asosida  O‘zbekistonning  huquqiy holati tubdan o‘zgardi. 

O‘z mohiyatiga ko‘ra bu hujjat respublika uchun vaqtincha konstitutsiya rolini o‘ynaydigan 

bo‘ldi.  17  moddadan  iborat  ushbu  qonun  suveren  O‘zbekiston  Respublikasining  asosiy 

belgilarini aniqlab berdi. 

1-Moddada,  O‘zbekiston  Respublikasi  o‘z  tarkibidagi  Qoraqalpog‘iston  respublikasi 

bilan birga mustaqil demokratik davlat deb e’lon qilindi. 

2-Moddada, O‘zbekiston Respublikasining  suveren ekanligi va u respublika davlat 

hokimiyatining birdan-bir sohibi ekanligi ta’kidlandi. 

3-Modda,  O‘zbekiston  Respublikasining  to‘la  davlat  hokimiyatiga  egaligi,  o‘zining 

milliy  davlat  va  ma’muriy-hududiy  tuzilishini,  hokimiyat  va  muhim  boshqaruv  idoralari 

tizimini mustaqil belgilashi qonunlashtirildi. 

5-Modda,  O‘zbekiston  Respublikasida  Konstitutsiya,  uning  qonunlari  ustun 

ekanligi  va  davlat  idoralarining  tizimi,  hokimiyatni  qonun  chiqaruvchi,  ijroya  va  sud 

hokimiyatiga ajratish tartibi belgilandi. 

8-12-14 moddalar, O‘zbekiston mustaqilligining iqtisodiy asoslari izohlab berildi. 

13-14 moddalar, O‘zbekistonning tashqi siyosiy, iqtisodiy asoslari izohlab berildi. 

15-moddada,  O‘zbekiston  Respublikasi  hududida  inson  huquqlari  umumi y 

deklaratsi yaga  muvofiq  hol da  respublika  fuqaroligi  joriy  etildi.  Fuqarolar  millati, 

elati,  ijtimoiy  kelib  chiqishi,  qaysi  dinga  mansubligidan  qat’iy  nazar,  bir  xil  huquqlarga 

egaligi 

va 

ular 

Respublika 

Konstitutsiyasi 

qonunlari 

himoyasida 

bo‘lishlari 

qonunlashtirildi. 

---

16-Moddada,  davlat  ramzi  bo‘lgan  gerb,  bayroq  va  madhiya  hamda  davlat  tili  haqida 

gapiriladi.  

17-moddada,  O‘zbekistonning  Qoraqalpog‘iston  bilan  munosabatlari  xususida 

so‘z  borib,  O‘zbekiston  Qoraqalpog‘istonning  hududiy  yaxlitligini  tan  olishi  haqida 

fikr  yuritiladi.  Uning  O‘zbekiston  tarkibida  ekanligi  e’tirof  etiladi.  (Bu  moddada 

O‘zbekiston  va  Qoraqalpog‘iston  munosabatlari  ikki  tomonlama  tenglik  asosida 

tarkib  topishi  kerakligi  qonunlashtirilgan).  SH uningdek,  bu  moddada  Qoraqalpog‘iston 

Respublikasi  O‘zbekiston  Respublikasi  tarkibidan  tegishli  qonunlar  asosida  chiqib  ketishi 

mumkinligi ham e’tirof etilgan. 

Bunday  qonunning  qabul  qilinishi  mustaqillik  davrida  qo‘lga  kiritilgan 

yutuqlarning  natijasi  hisoblanadi.  Bu  esa  huquqiy,  iqtisodiy  hamda  ma’naviy-axloqi y 

munosabatlar  natijasi  sifatida  muhim  ahamiyatga  ega.  SHuning  uchun  ham  ushbu 

qonunga O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1991 yil 30 sentyabrda bo‘lib o‘tgan 

XII  sessiyasida  qabul  qilingan  qarori  bilan  konstitutsiyaviy  qonun  maqomi  berildi. 

Jumladan, unda shunday deyiladi: 

1.

 

«O‘zbekiston  Respublikasining  davlat  mustaqilligi  asoslari  to‘g‘risida»  1991  yil  31 

avgustda  qabul  qilingan  O‘zbekiston  Respublikasining  qonuniga  konstitutsiyaviy  maqom 

berilsin. 

2.

 

O‘zbekiston  Respublikasining  amaldagi  konstitutsiyasi  moddalariga  «O‘zbekiston 

Respublikasining  Davlat  mustaqilligi  asoslari  to‘g‘risida»gi  qonunning  moddalariga  zid 

kelgan hollarda mazkur qonunga amal qilinsin». 

SHu  tariqa  qonun  tarzida  huquqiy  jihatdan  rasmiylashtirilgan  O‘zbekiston 

mustaqilligi barcha dillarni quvonchlarga to‘ldirdi. 

Oliy  Kengashda  Davlat  ramzlari  haqidagi  masala  ham  ko‘rildi  va  quyidagi  qaror 

qabul qilindi: 

SHu  tariqa,  xalqimizning  asriy  orzusi,  umidlari  ushaldi  va  ro‘yobga  chiqdi.  Uzoq 

yillar  davom  etgan  kurash  n a t i j a l a r i d a   m a m l a k a t i m i z ,   x a l q i m i z   s i yo s i y  mutelik, 

asoratidan  qutildi.  Dunyo  xaritasida  yana  bitta-mustaqil  davlat  O‘zbekiston  Respublikasi 

paydo bo‘ldi. O‘zbekiston tarixida yangi davr milliy istiqlol davri boshlandi. O‘zbekiston uchun 

mustaqil ichki va tashqi si yos at  yuritish,  xal qimiz  uchun  o‘z  taqdiri ni  o‘zi  belgilash, 

o‘zlari uchun munosib turmush sharoiti yaratish imkoniyati vujudga keldi. 

1. O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan keyin davlat  muhim boshqaruvining yangi, 

zamonaviy  va  samarali  tizimi  shakllana  boshladi.  Prezidentlik  Respublika  boshqaruvi 

mazkur tizim o‘zagini tashkil etdi. 1991 yil oxirida O‘zbekiston hayotida tom ma’noda ulkan 

tarixiy  voqea  sodir  bo‘ldi.  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Kengashining  VIII  sessiyasida 

«O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to‘g‘risida» qonun qabul qilindi. Qonunda 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti etib yoshi 35 dan kam bo‘lmagan va yoshi 65 dan ortiq 

bo‘lmagan kishi saylanish huquqiga ega bo‘lgan O‘zbekiston fuqarosi saylanishi  mumkindeb 

belgilandi. 

O‘zbekiston  Prezidenti  5  yil  muddatga  saylanadi,  bir  fuqaroning  o‘zi  ketma-ket  ikki 

muddatdan  ortiq  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  bo‘lishi  mumkin  emas,  deb 

belgilab  qo‘yildi.  1991  yil  29  dekabrda  xalq imiz  uzoq  yillik  mustamlakachilikdan 

so‘ng  tom  ma’nodagi  mustaqillik  ramzi  sifatida  birinchi  bor  umumxalq  hohish-irodasi 

bilan mustaqil O‘zbekiston Respublikasi Prezidentini sayladi. Bu tarixiy voqea juda katta 

mehnat,  siyosiy  faolllik,  milliy  yaxlitlik,  g‘oyalar  va  maqsadlar  mushtarakligi  mahsuli 

bo‘ldi. Bu sharafli ishni Markaziy saylov komissiyasi berdi, 13-saylov okrugi va qariyib 7 

mingta uchastka saylov komissiyasi amalga oshirdi.  

Asosiy  vazifa  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentini  saylash  haqidagi  qonun 

talablarini  og‘ishmay  amalga  oshirish,  bir  tomondan  millionlab  fuqarolarga  o‘z 

konstitutsiyaviy 

huquqidan 

foydalanishga, 

ikkinchi 

tomondan 

prez identlikka 

nomzodalarga  ularning  saylovoldi  kurashida  teng  sharoit  yaratib  berishdan  iborat  edi. 

Saylovga  tayorgarlik  jarayonida  Markaziy  saylov  komissiyasi  eng  avvalo  saylovga 

---

doir  barcha  hujjatlarni  markazlashtirgan  holda  tayyorlash  va  joylarga  o‘z  vaqtida 

etkazish  choralarini  ko‘rdi.  Bu  vazifa  muvaffaqiyatli  hal  etildi.  Xususan  P rez i dent  

s a yl ovi ga  doi r  b yul l et enl ar  b ar cha  saylovchilarga etadigan miqdorda 11 mln. nushada 

qilib chop etildi. 

Prezidentlikka nomzodlarning har birining  saylovoldi dasturlari aks ettirilgan 3001 ming 

nusxadan  iborat  plakatlari  nomzodlarning  40  ming  nusxada  saylovchilarga  murojaatnomalari 

chop etildi. Markaziy saylov komissiyasi saylovoldi kompaniyasida nomzodlar  uchun  teng 

sharoit  yaratish,  ularga  o‘z  saylovoldi  dasturlarini  ommaga  namoyon  qilishi  uchun 

teng  imkon  yaratish  masalalariga  Prezidentlik  saylovi  haqidagi  qonun  talablaridan  kelib 

chiqqan holda alohida e’tibor berildi. Umumxalq Prezident saylovi mamlakat tarixida ilk bor 

o‘tayotganini  saylovchilarimizda  hali  etarli  tajriba  va  ko‘nikma  yo‘qligini  inobatga 

olib,  bu  tadbi rni   uyushqoqlik  bilan  ko‘tarinki  ruhda  o‘tkazish  maqsadida  faolll ar  keng 

ko‘lamda jalb qilindi. Saylov  komissiyalari ishida 75 mingdan ziyod kishi qatnashdi. 

Saylov  komissiyalariga  yordam  tariqasida  Oliy  kengash  va  m ahal l iy  ken gas hl ar 

deput atl ari  keng faoli yat   ko‘rsatishdi. 

O‘zbekiston  Respublikasi  saylovlari  muqobillik  asosida  o‘tdi.  Oliy  lavozimga 

ikki  nomzod  O‘zbekiston  XDP  va  O‘zbekiston  kasaba  uyushmalari  federatsiya 

nomzodi  I.  Karimov  va  «Erk»  Demokratik  partiyasi  vakili  Saloy  Madaminov 

(Muhammad  Solix)  nomzodi  qo‘yildi.  Saylovlar  yakuniga.  Ko‘ra  86%  914  ming  136  kishi 

yoki  ovoz berishda qatnashganlarning 86%  I.Karimov  nomzodini, 1 mln. 220 ming 474 saylovchi 

(12,3)  Saloy  Madaminov  nomzodini  yoqlab  ovoz  berdi.  Markaziy  saylov  komissiyasi  majlis 

bayonlarini  ko‘rib  chiqib,  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  saylovi  to‘g‘risidagi 

qonunning  35-moddasiga  asosan  I.Karimov  1991  yil  29  dekabrdan  O‘zbekiston 

Respublikasi  Prezidenti  lavozimiga  saylandi.  O‘zbekiston  Respublikasi  Birinchi 

Prezidenti I.Karimov o‘z vazifasini bajarishga kirishdi. O‘zbekiston Oliy  Kegashining 1992 

yil 4-yanvarda bo‘lgan navbatdan tashqari IX sessiyasida I.Karimov qasamyod qildi. 

SHuni  alohida  ta’kidlash  joizki,  Respublikaning  barcha  hududlarida  saylov 

uyushqoqlik  bilan,  qonunlarga  qat’iy  amal  qilingan  holda  saylovchilarning  yuksak 

faolligida  o‘tdi.  Saylov  puxta  tashkil  e’tilgani,  saylovlarning  o‘tkazilishi  va  uning 

natijalarini  hisoblab  chiqish  uchun  qonun  asosida  adolatli  tashkil  etilgani  MDH 

mamlakatlari,  shuningdek  AQSH,  Turkiya  va  Malaziyadan  hamda  bir  qator  xalqaro 

tashkilotlardan  kelgan  mustaqil  kuzatuvchilar  tomonidan  e’tirof  etildi.  Saylovlar 

natijalari  o‘zbek  xalqining  mustaqil  taraqqiyotini  va  rivojlanishini,  yutuqlarini 

I.Karimov  shaxsi,  uning  dono  si yosati,  tashabbuskorligi  va  fidoiyligi  bilan 

bog‘lashning yaqqol dalili edi. 

2. 

Mamlakatimizda 

amalga 

oshirilayotgan 

tub 

islohotlarning 

natijasida 

davlatimizning  xalqaro  maydondagi  obro‘-e’tiborini  jahon  taraqqiyotiga  qo‘shayotgan 

munosib  hissasini  mamlakat  fuqarolari  ham  xorijdagi siyosatdonlar va davlat arboblari ham 

tan  olmoqda.  Tarixan  g‘oyat  qisqa  muddatda  qo‘lga  kiritilgan  yutuqlar  mazmun-mohiyati  va 

ko‘lami bilan bir necha o‘n yilliklarga teng. Zotan qisqa muddatda jamiyatni tubdan o‘zgartirish, 

huquqiy  demokratik  davlatni  vujudga  keltirish,  turmushimizda  demokratik  jarayonlarni 

chuqurlashtirish  borasida  katta  ishlarni  amalga  oshirdi.  Ana  shu  keng  miqiyosli  islohotlarni 

uzluksiz  davom  ettirish  maqsadida  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi  1995  yil  26  martda 

Prezidentning  vakolatini  1997  yildan  2000  yilgacha  uzaytirish  yuzasidan  umumxalq 

referendumini  o‘tkazishga  qaror  qildi.  SHuni  alohida  ta’kidlash  kerakki,  jamiyatni 

takomillashtirish  aholi  dunyoqarashi  va  tushunchalarini  yangi  g‘oyalar  bilan  boyitish  uzoq 

muddatli jarayon.  

YOki boshqacha qilib aytganda, O‘zbekistonning yang asrdagi dasturiy faoliyatidir. O‘tish 

davridagidek  murakkab,  ziddiyatli  keng  miqiyosli  islohatlar  avj  olgan  bir  paytda  esa  Davlat 

muhim  boshqaruvidagi  izchillikning  saqlab  turilishi,  boshlang‘ich  og‘ir  va  xayirli  ishlarni  bir 

me’yorda olib borish va oxiriga etkazish jamiyat hayotida ham fuqarolar hayotida ham muhim 

ahamiyat kasb etadi. 

---

Ana shu nuqtai nazardan qaraganda Oliy Majlisning mamlakatda Prezident vakolatini 2000 

yilgacha cho‘zish yuzasidan umumxalq referendumini o‘tkazish to‘g‘risida qabul qilingan qarori, 

shu  qaror  asosida  o‘tkazilgan  referendum  katta  siyosiy-iqtisodiy  ahamiyat  kasb  etdi,  qolaversa 

mazkur  qaror  va  uning  sharhlarida  boshqa  yana  bir  qator  o‘ta  muhim,  xar  bir  fuqaro  hayotiga 

daxldor masalalar aniq ko‘rsatib berilgan. 

Shu  yerda  o‘quvchilar  e’tiborini  rivojlangan  mamlakatlarda  (deylik  AQSH,  Germaniya, 

Fransiya,  Koreya  va  boshqalar)  Prezident  almashinuvi  yoki  saylovlari  va  boshqa  siyosiy 

xodisalar oddiy fuqarolar yoki umuman jamiyat hayotida keskin burilishlarga sabab bo‘lmaydi. 

Chunki  ular  aniq,  mukammal  qonun  asosida  o‘zlarini  o‘zlari  boshqarishi  hayot  tarziga  aylanib 

qolgan,  demak  amaldagi  qonunlar  bo‘yicha  faoliyatlarini  davom  ettiraveradilar.  Prezident  esa 

jamiyat  taraqqiyotining  umumiy  yo‘nali7shlarni,  davlat  siyosatining  asosiy  tamoyillarini  yangi 

tarixiy sharoitlarda, yangicha ehtiyojlar nuqtai nazaridan boyitib boraveradi, xolos. 

O‘tish davrida esa vaziyat boshqacha, ya’ni ancha murakkab. Har qanday davlat siyosatida 

endigina  shakllanayotgan  boshqaruv  tizimini  va  qonunchilikning,  izchillikning  saqlab  turilishi 

tabiiy  va  samarali  hodisa  sifatida  baholanadi.  Qolaversa,  taьbir  joiz  bo‘lsa  xalq  iborasi  bilan 

aytganda  kechuvda  otlar  almashinmaydi.  Chunonchi  qo‘shni  mamlakatlarda  ro‘y  berayotgan 

noxush  voqealar  bunga  misol  bo‘la  oladi.  Masalan,  ijtimoiy-siyosiy  vaziyat  chigal  bo‘lgan 

Gruziya,  Ozarbayjon,  Armaniston  va  Tojikistonda  davlat  rahbarlari  uch  marta,  Ukraina, 

Belorussiya,  Moldova  va  Boltiq  bo‘yi  davlatlarida  esa  ikki-uch  martadan  almashdi.  Rossiya 

Federatsiyasidagi  chigal  holat  esa  butun  xalq  boshiga  kulfat  keltirdi.  Har  qanday  mamlakatda 

siyosiy  barqarorlik  mavjud  bo‘lgan  sharoitdagina  ishlab  chiqarishdagi  munosabat  iqtisodiy  va 

ijtimoiy sohalarda umuman har tomonlama barqarorlikni to‘la saqlash mumkin.  

Kelajagi buyuk qilib barpo etilayotgan davlatimiz dunyoga  yuz ochib, avvalo eng  buyuk 

va 

eng 

taraqqiy 

topgan 

davlatlar 

bilan 

mustahkam 

aloqalar 

o‘rnatib, 

umumjahonssivilizatsiyasiga,  davlat  qurilishi  sohasida  ravnaq  etgan  boshqa  xalqlar  erishgan 

tajribalarga,  ijtimoiy  qadriyatlarga  asoslanishi  samarasi  o‘laroq  qisqa  davr  ichida  O‘zbekiston 

yonilg‘i  mustaqilligiga  erishdi,  o‘z  avtomobilsozlik  sanoatiga  ega  bo‘ldi.  Asakada 

chiqarilayotgan  zamonaviy  engil  avtomobillarimizga  taqdirning  to‘g‘ri  keltirganini 

qarangki  yaqindagina  "avtomabilsozlikda  dunyo  bo‘yicha"  oldingi  o‘rinlardan  birini 

egallab  kelgan  Rossiya  havasmand  va  u  eng  birinchi  xaridor  bo‘ldi.  Dunyo 

aviasozlarining  peshqadamlaridan  bo‘lmish  AQSH  lik  va  Rossiyalik  samolyotsozlar 

O‘zbekistonlik hamkasblarini salohiyat bobida teng ko‘rib, o‘zaro hamkorlik qilish haqida 

shartnoma imzoladilar.  

Mamlakatimizda  g‘alla  mustaqilligi  uchun  kurash  bormoqda.  Yaqin  kelgusida  paxta 

hosilini  gektar  boshiga  oltmish-etmish  sentnerga  yetkazish  uchun  chora-tadbirlar 

ko‘rilmoqda.  Davlat  qurilishi  sohasida  boshqa  xalqlar  erishgan  tajribalar,  ijtimoiy 

qadriyatlarga  ijodiy  yondoshgan  holda  asoslanib,  respublikamizda  demokratik,  huquqiy, 

dunyoviy  davlat  qurayotgani  xorijliklar  tomonidan  ham  mamnuniyat  bilan  e’tirof 

etilmoqda.O‘zbekistonda  o‘tkazilayotgan  madaniy-ma’naviy  tadbirlar  vatanimiz  azaldan 

bashariyat  taffakuri  xazinasiga  munosib  hissa  qo‘shib  kelganini  bugungi  kunda  yana  bir 

bor tasdiqlamoqda.   

Xalqimizning  ma’naviyat,  adolatparvarlik,  ma’rifatparvarlik  kabi  fazilatlari  asrlar 

mobaynida  SHarq  falsafasi  va  diniy  ta’limoti  bilan  uzviy  rivojlanib,  o‘z  navbatida bu 

falsafiy-axloqiy ta’limotlarni o‘z dahosi  ziyosidan  bahramand  etgani  ma’lum.  Davlatimi z 

ana shu falsafaga uyg‘un holda, buyuk mutaffakir ajdodlarimizning dono fikrlariga hamohang 

shakllanib  tobora  yuksalib  borayotgani  Amir  Temur,  M.Ulug‘bek,  Imom  Buxoriy,  Imom 

Termiziy, Ahmad Farg‘oniy, Najmiddin Kubro, Bahouddin Naqshbandiy, Xoja Ahrori Valiy 

va boshqa buyuk vatandoshlarimizning yubileylari, Buxoro va Xiva shaharlarining 2500 

yillik yubileylari e’tiborga molik ishdir. 

Ayonkim, har bir elsevar, yurtsevar va erkparvar kishi  uchun ayniqsa, o‘z mamlakati 

va millatining porloq va shon-shavkatli o‘tmish tarixidan ozmi-ko‘pmi xabardor  bo‘lgan 

---

ziyoli  yozuvchi uchun o‘z  ona-vatanida  ona tilining kamsitilishiga shohid bo‘lishdan 

ko‘ra og‘irroq va kuchliroq jabru-sitam bo‘lmasa kerak.  

1980-yillarning  oxirlariga  kelib  bu  holat  kuchayganidan  kuchayib  xo‘rlikka  aylandi. 

Buning  ustiga  o‘sha  paytda  respublikada  hokimiyat  tepasida  turganlar  milliy  siyosatda, 

jumladan, tilga bo‘lgan munosabatda telba-teskari ish tutib, uning yanada alanga olib ketishiga 

sababchi  bo‘ldilar.  Natijada  hayot  mamotlari,  ijtimoiy  faoliyatlari  til  bilan  bog‘liq  bo‘lgan 

adabiyot  ahli  va  chin  ixlosli  adabiyot  muxlislari-kitobxonlar  o‘zbekistonda  o‘zbek  tiliga  davlat 

tili  maqomini  erilishini  talab  qilib  chiqdilar  Bunday  talbning  kun  tartibiga  quyilishiga  xuddi 

o‘sha  kezlari  Boltiq  buyi  respublikalarida  Litva,  Latviya  va  Eston  tillariga  davlat  tili  maqomi 

berilishi  haqidagi  xabarlar  ham  turtki  va  dalda  bo‘ldi,  albatta.  SHu  tariqa  respublikamizda