Buxoro davlat universiteti abdullaev a. J, Qayimova z. A, Boltaev sh. Sh, Narzieva d. M


 Kredit pullari va ularning turlari



Download 3,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet65/274
Sana16.01.2022
Hajmi3,95 Mb.
#372715
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   274
Bog'liq
Bul va banklar

 
1.4. Kredit pullari va ularning turlari 
 
Ishlab  chiqarish  va  tovar  aylanmasining  rivojlanishi,  metall 
pullarning  yetishmasligi  kredit  munosabatlarining  rivojlanishiga 
olib  keladi.  Tovar  va  to`lov  aylanmasining  ehtiyojini  qoplash 
maqsadida  muomalaga  oltin,  kumush  tangalar  bilan  bir  qatorda 
kredit vositalari: chek, veksel, banknotalar chiqarilgan. 
Kredit  pullar  deb  kredit  munosabatlar  asosida  yuzaga 
keluvchi, to`lov vositasini bajaruvchi qiymat belgilariga aytiladi.  


33 
 
Kredit pullar o`zining mustaqil qiymatiga ega emas, chunki 
ularni yaratish uchun abstrakt zaruriy mehnat sarflanmaydi. Kredit 
pullar  qog’oz  pullardan  farq  qilib,  ular  bir  vaqtning  o`zida 
qiymatni  ifodalaydi  va  u  kredit  hujjat  bo`lib,  kreditor  va  qarz 
oluvchi  o`rtasidagi  iqtisodiy  munosabatni  aks  ettiradi.  Kredit 
pullarning asosiy turlaridan biri vekseldir.  
Veksel
  –  bu  qarzdorning  (oddiy  veksel)  yoki  kreditorning 
(o`tkazma  veksel  -  tratta)  ko`rsatilgan  summani,  ko`rsatilgan 
vaqtda  va  joyda  to`lash  to`g’risidagi  yozma  majburiyati 
hisoblanadi. 
Banknota
  –  kredit  pullarning  yetakchi  vakillaridan  bo`lib, 
Markaziy  bank  tomonidan,  veksellarni  hisobga  olish  yo`li  bilan 
chiqariladi. 
O`tmishda  banknota  muddatsiz  majburiyat  bo`lib,  xoxlagan 
vaqtda  uni  bankka  topshirib,  o`rniga  unda  ko`rsatilgan  summaga 
oltin yoki kumush olish mumkin bo`lgan. 
Hozirgi  zamon  banknotalari  oltinga  almashilmaydi.  Lekin 
ular quyidagi yo`llar bilan pul muomalasiga kelib tushadi: 
–  xo`jaliklarni  bank  tomonidan  kreditlash  orqali  berilgan 
kreditlarning bir qismi muomalaga kirib keladi; 
–  davlatni  kreditlash,  ya`ni  banknotalar  davlatning  qarz 
majburiyati sifatida muomalaga chiqadi; 
–  aktiv  to`lov  balansiga  ega  bo`lgan  davlatlarda  rasmiy 
valyuta zaxiralarining o`sishi orqali va boshqalar; 
Oltinni demonetizatsiya qilish jarayonining sabablari: 
1.  Erkin  raqobat,  ya`ni    kapitalizm    davrida  eng  katta 
rivojlanishga  erishgan  oltin  muomalasi  tizimining  nomuvofiqligi, 
iqtisodiy  rivojlanishning  yangi  bosqichida  tovar  ishlab  chiqarish 
ehtiyojlari. 
2. Kredit va kredit munosabatlarini rivojlantirish. 
3. Davlatning iqtisodiy rolini kuchaytirish. 
4.Tovar-pul  munosabatlarining  oltin  ishlab  chiqarish 
hajmining ko`payishi bilan taqqoslaganda jadal rivojlanishi tufayli 
pulga bo`lgan ehtiyojning tezroq o`sishi. 
5. Oltin pullardan foydalanishning yuqori narxi. 
Banknotlar
  -  bu  bankning,  hozirda  markaziy  bankning 
majburiyatini ifodalovchi naqd pul mablag’lari. 


34 
 
Talab  bo`yicha  bank  hisobvaraqlaridagi  mablag’lar  (depozit 
pul) - bu banklar tomonidan naqdsiz shaklda chiqarilgan kredit pullari. 
Banknotalar singari, ular banklarning majburiyatlari. 
Depozit pulni yaratishning ikkita asosiy usuli mavjud: 
1)  banklar  tomonidan  naqd  pulsiz  kreditlar  berish,  ya’ni  qarz 
oluvchining  hisob  raqamidagi  kredit  miqdori.  Shu  bilan  birga, 
muomalada pul miqdori ko`payishini ko`rsatadi; 
            2)  banklar  tomonidan  depozitlar  uchun  naqd  pul  mablag’lari 
qabul  qilinishi.  Muomaladagi  pul  miqdori  o`zgarmaydi:  omonatchi 
banknotalarni  depozitga  "almashtiradi"  (muomaladagi  banknotalar 
soni kamayadi, shu bilan birga depozit pullari ko`payadi).

Download 3,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   274




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish