J. Ismailov, Yа. Chicherina, B. Sharapov

Davlat buyurtmasi bo‘yicha ijtimoiy xizmatlarni 

xarid qilishning xalqaro tajribasi

Hozirgi vaqtda Germaniyada barcha bolalar bog‘chasining 35 foizi, nogironlar internatlarining 60 foizi, qariyalar uylarining 

50 foizi va kasalxonalarning 40 foizi nodavlat muassasalar hisoblanadi. Kasallarga, qariyalar va nogironlarga qarovchi, 

ularga ijtimoiy hamda tibbiy yordam ko‘rsatuvchi ko‘ngilli birlashmalar (xususan, Germaniya Qizil Xoch va cherkov xay-

riya uyushmalari) fuqarolarga ijtimoiy xizmat ko‘rsatishda muhim rol o‘ynaydi. Finlyandiyada ijtimoiy ta’minot bo‘yicha 

xizmatlarning 75 foizi munitsipalitetlar tomonidan, 25 foizi xususiy tashkilotlar va muassasalar tomonidan ko‘rsatiladi. 

Ushbu mamlakatda, shu jumladan Buyuk Britaniyada, Shvetsiya va boshqa mamlakatlarda notijorat tashkilotlari kunduzi 

bo‘lish markazlarni ta’minlashdan to uyda yordam ko‘rsatishgacha kompleks xizmat ko‘rsatadi.

Bir qancha mamlakatlarda (Polsha, Litva) xizmatlarni xarid qilish «Ijtimoiy buyurtma to‘g‘risida»gi Qonun bilan tar-

tibga solinadi. Ushbu Qonunda xizmatlar buyurtmasini tuzish tartibi va xizmatlarni ko‘rsatuvchini tanlashning asosiy 

mezonlari (eng past narx, iqtisodiy va texnik ustunliklarning mavjudligi va hokazolar) belgilangan. YI mamlakatlarida 

ijtimoiy xizmatlarni xarid qilish tartib-taomili Yevropa Ittifoqiga a’zo davlatlar tomonidan rioya etilishi shart bo‘lgan YI 

ko‘rsatmalarida belgilab qo‘yiladi. Ko‘rsatmalarda xarid qilish shartnomalari iqtisodiy eng qulay shartlarni taklif qilgan 

xizmat ko‘rsatuvchi bilan tuzilishi kerakligi haqidagi talab hisobiga adolatli asoslarda xarid qilish va bitimlar tuzish 

tartib-taomilining ochiq-oshkoraligini ta’minlovchi qoidalar nazarda tutilgan.

Litva, Polsha, Buyuk Britaniya, Germaniya, Shvetsiya, Xorvatiyada va NNT davlat muassasalari hamda tijorat muassas-

alari bilan raqobatlashish imkoniyatiga ega bo‘lgan boshqa mamlakatlarda davlat buyurtmasi quyidagi tartibda tanlov 

asosida ijtimoiy xizmatlarni xarid qilish orqali amalga oshiriladi.

1. Mahalliy hokimiyat organlari o‘z hududidagi ijtimoiy muammolarni, mahalliy organlar faoliyatining ustuvor 

yo‘nalishlarini va ularning moliyaviy imkoniyatlarini, muayyan ijtimoiy xizmatlarga bo‘lgan ehtiyojlarni, xizmatlar-

dan foydalanuvchilar va xizmatlar ko‘rsatuvchilar  doirasini aniqlaydi.

2. Shundan so‘ng buyurtmachi (davlat organi) tomonidan texnik vazifalar ishlab chiqilib, ular quyidagilarga ega bo‘ladi: