Мевачилик асослари doc

 
Муҳокама учун саволлар: 
1. Мева дарахтларининг ривожланиш даврларини И.В.Мичирун ва Г.О.Шитт бўйича айтиб 
беринг ? 
2. Мева дарахтларида ёшлик даври неча йил давом этади ? 
3. Мева дарахтларида ҳосил бериш даври неча йил давом этади ? 
4. Энг узоқ умр кўрадиган мева экинлари қайсилари ? 
5. Мева экинларида тиним даври қачон бошланади ва қанча давом этади?
6. Мева экинларида қанча ва қандай ўсув фазалари мавжуд ҳамда уларнинг давомийлигига қайси 
омиллар таъсир кўрсатади ? 

---

69 
1.7. Мева экинларининг ташқи омилларга бўлган талаби 
 
Таянч иборалар - ташқи омиллар, иқлим омиллари, тупроқ омиллари, 
биологик омиллар, антрапогон омиллар, ёруғлик, иссиқлик, намлик, ҳаво, 
шамол, унумдорлик, озиқ моддалар, сизот сувлари сатҳи. 
Мева экинлари ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлиги кўп жиҳатдан 
ташқи муҳит омилларига боғлиқ бўлади. Айниқса, иқлим ва тупроқ 
омиллари мева экинларини ўсишига ва ривожланишига катта таъсир 
кўрсатади. Бу талаб ўсимлик ёшининг ҳар хил даврларида (ёшлик, ҳосил 
бериш ва қариш) ўсиш ва тиним фазаларида йил давомида ( баҳор, ёз, қиш, 
куз) турли хил бўлади. 
Ўсимликларни ўтказиш ҳамда уларни парвариш қилишнинг 
агротехника тадбирлари йўли билан ноқулай шароитларни юмшатиш ёки 
йўқ қилиш ҳамда уларнинг ўсиши ва ҳосил бериши учун оптимал шароит 
яратиш мумкин. 
Ёруғлик - углеродни ассимиляция қилиш жараёни - фотосинтезнинг 
асосий омили ҳисобланади. У ўсимлик органларининг ўсиши ва ҳосил 
бўлишига ёрдам беради, транспирациясига, ўсувчи органларнинг 
йўналишига ва бошқаларга таъсир кўрсатади. Ёруғликнинг ўзгариши 
билан ўсимлик тупроқ ва ҳавонинг ҳарорати, намлик, тупроқнинг кимёвий 
таркиби ҳамда микробиологик муҳит ўзгаради (8-расм). 
Боғнинг ёруғлик режими очиқ жойнинг ёруғлик режимидан фарқ 
қилади. Шох-шабба ва дарахт тагига ёруғлик кам тушади. Тоғ ва тоғ 
этакларида ўсувчи дарахтлар водийда ўсувчи дарахтларга қараганда 
ёруғликдан кўпроқ фойдаланилади. Ҳаво булут вақтларда ёруғлик кучи 
анча камаяди. Тепаликларда ва жанубий ён бағирларда ўсаётган дарахтлар 
чуқурликда ёки шимолий ён бағирларда ўсаётган дарахтларга нисбатан 
ёруғликдан кўпроқ фойдаланилади. Дарахт шох-шаббаси, унинг айрим 
қисмларига ёруғлик бир хилда тушмайди. Шу туфайли фотосинтез ҳам бир 
хил бормайди. Ташқи томондаги баргларга шох шабба орасидаги баргларга 
нисбатан шох шаббанинг юқори яруслардаги баргларга эса пастки 
ярусдаги баргларга қараганда ёруғлик кўп тушади. Шох шабба марказига 
яқинлашган сари баргларга тушадиган ёруғлик камая боради. 
Сийраклаштирилган шох-шаббанинг баргларига қалин шох-шаббанинг 
баргларига нисбатан ёруғлик кўп тушади.
Мева экинлари ёруғликка бўлган талаблари жиҳатидан ёруғсевар,