B. A. Nazarbayeva

o‘lchash chegaralari

 deyiladi. 

Shkaladan  sanoq  olishda  shkala  qo‘zg‘almas  va  qo‘zg‘aluvchan  bo‘lishi 

mumkin. Shkalalarda belgilar to‘g‘ri chizik bo‘ylab yoki yassi yoxud silindrsimon 

sirtdagi  aylana  yoyi  bo‘ylab  joylashgan  bo‘ladi.  1.4-rasmda  o‘lchash  asboblari 

shkalalarining eng ko‘p uchraydigan turlari ko‘rsatilgan. 

Asboblarning  shkalalari  bir  tomonlama,  ikki  tomonlama  va  nolsiz  bo‘lishi 

mumkin. 

Bir  tomonlama  shkala

larda  o‘lchash  asbobi  chegaralaridan  biri  nolga 

teng  bo‘ladi  (masalan,  ko‘rsatishlar  chegarasi  0  dan  100°S  gacha  bo‘lgan  simob 

termometri).  Agar  shkalada  nolь  belgisi  uning  boshlang‘ich  va  oxirgi  chegarasi 

bilan  ustma-ust  tushmasa,  u 

ikkitomonlama  shkala

  deyiladi  (masalan, 

ko‘rsatishlarchegarasi  —0,1  ...  0  ....  0,15  MPa  bo‘lgan  manometr).  Agar  shkala 

nolь  belgisiga  ega  bo‘lmasa,  u 

nolsiz  shkala

  deyiladi  (masalan,  ko‘rsatishlar 

chegarasi 200 dan 400° S gacha bo‘lgan termometr). 

 

1.4- rasm. Shkalalar: 

a

 - to‘g‘ri chiziqli; 

b 

- yoysimon (yoy burchagi 180° gacha); 

d 

- yassi

; e

 - yoysimon (yoy burchagi 180° dan yuqori), 

f 

-silindrsimon 

 

Ko‘rsatkichning vaziyati uning shkala boshidan chiziqli yoki burchakli siljishi 

bilan  aniqlanadi.  Ko‘rsatkich  vaziyati  bilan  sanoq  orasidagi  bog‘lanish 

shkala 

---

19 

 

tavsifi

  deyiladi.  Ko‘rsatkichi  burchakli  siljiydigan  asboblarning  shkala  tavsifi 

quyidagi tenglama bilan ifodalanadi: