O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni Saqlash vazirligi P. F. Borovskiy nomli tibbiyot kolleji

5-Mavzu
                 
Doza. Doza  turlari.  Dori   moddalarini   takror   
 yuborilganda  ta’sirini   o`zgarishi 
Reja: 
1.Doza, doza turlari haqida tushuncha. 
2. dori moddalari takror yuborilganda ta’sirini o’zgarishi. 
 
 
Doza-
bu bir marta qabul qilinadigan dori moddasining miqdori. 
                  
                          
Doza  ikkiga bo`linadi: 
 
 
1.
 
 
 
2.
 
 
a
a
a
   
L 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
30 
Ta’sir kuchi 
bo`yicha 
Qabul 
qilinishi 
bo`yicha 
 
       
Ta’sir kuchi bo`yicha 
To`ksik     
doza 
Letal  
doza 
Terapevtik  
doza 
 

---

  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
31 
Bir marta 
qabul 
qilinadigan 
miqdor 
Sutka 
davomida 
qabul 
qilinadi-
gan 
miqdor 
Bir martali 
doza 2 yoki 
3tasiga teng 
bo`lgan 
miqdor 
Davo 
kursi 
uchun 
zarur 
bo`lgan 
modda 
miqdori 
Davo effek-
tini yuzaga 
chiqaruvchi 
dori modda-
sining  miq-
dori bu- 
terapevtik 
doza 
Organizmni 
zaharlanishi-
ni keltirib 
chiqaruvchi 
miqdori-bu 
toksik doza 
O`lim kelti-
rib chiqaruv-
chi miqdori 
-bu letal 
doza  
Qabul qilinishi bo`yicha 
Dozalar quyidagilarga 
bog`liq 
Sezuv-
chanlik-
ka 
Bemor 
ahvoliga 
Yoshga 
Jinsga 
Og`ir-
ligiga 
Kurs 
dozasi 
Zarbali 
doza 
Sutkalik  
doza 
Bir 
martali 

---

Dori moddalarni takror yuborish, birgalikda qo’llash. 
 Dori  moddalar  takror-takror  yuborilganda,  ularning  ta’siri  zo’rayishi  yoki 
susayishi mumkin. Uzoq muddat modaynida takror  yuborilgan dori moddalarining 
shifobaxsh  ta’siri  susayishi-  organizmning  unga 
o’rganib  qolishi 
yoki 
tolerantlik
 
deb  ataladi.  Ayrim  uyqu  dorilari  va  surgi  moddalariga  nisbatan  tolerantlik  tez 
paydo bo’ladi. 
  Dori  moddalari  qisqa  muddat  ichida  takror-takror  yuborilganda  ham  ularning 
ta’siri kamayishi mumkin, bu holat 
taxifilaksiya
 deb ataladi. 
  Dori  moddalari  takror  yuborilganda  ularga  nisbatan  organizmning  sezuvchanligi 
oshib ketadi, bu holat 
sensibilizatsiya 
deb ataladi. 
  Ba’zi dorilar takror va takror qabul qilinganda ular organizmda to’planadi, bunda 
ta’sir kuchi va ta’sir muddati ham oshib boradi, bu holat 
kumulyatsiya
 deb ataladi. 
  Ba’zi  dori  moddalari  takror  qabul  qilingandan  keyin  bemor  jismoniy  yoki  ruhiy 
jihatdan  xush  yoqadigan  tinchlanish  yoki  yengil  qo’zg’alishni  sezadi.  Natijada 
shifokor ko’rsatmasi bo’lmasa ham bemorda bu dorilarni qayta-qayta qabul qilish 
istagi  paydo  bo’ladi.  Bu  holat  xumorlik, 
tobelik
  deyiladi.  Agar  bemorga  o’zi 
o’rganib  qolgan  modda  bermay  qo’yilsa,  unda  ruhiy  o’zgarishlar  ro’y  beradi, 
kayfiyati buzilib, ruhi tushib ketadi. Bu holat 
abstinentsiya sindromi
, ya’ni 
doridan 
mahrum bo’lish sindromi
 deb ataladi.