J kamolov, II. Ismoilov

2-bob.
0 ‘ Z G A R M A S  
T O K
20-  §.  Tok  to‘g‘risida  tushuncha
Elektr zaryadlarining bir tom onlam a oqimi 
elektr toki
 
deb yuritiladi. 
Zaryadlarning qaysi tomonga harakat qilishidan kat’i nazar, 
elektr tokining 
yo ‘nalishi shartli ravishda  musbat zaryadlarning harakat yo ‘nalishida  deb 
qabul  qilingan  + q x
 
va 
— q
2
 
zaryadlar  qaysi  tom on  harakat  qilsa  ham , 
biribir tok mavjud b o ia d i,  am mo  uning yo‘nalishi  kelishilgan tom onga 
qarab  yo'nalganligi  ko‘rsatiladi.  M asalan,  eritm alarda,  um um an  biror 
muhitdagi 
— 
q
2
 
zaryadlar bir tom onga harakat  qilib 
/2
  tokni,  + zaryadlar 
unga qarama-qarshi tomonga harakat qilib  tokni hosil qilsa, bu toklarning 
yo‘nalishi bir tom onlam a deb olinadi, ya’ni tok hosil qiladigan zaryadlar 
elektr tok esa  bo‘ladi  (50-  rasm).
M etallarda erkin elektronlar tartibsiz harakatlanadi, bunda tok hosil 
bolm aydi, elektronlar bir tom onlam a harakatlanganda bu elektronlarning 
harakat yo‘nalishiga teskari yo£nalgan elektr toki mavjud deb hisoblaymiz.
Bir  tajriba  o ‘tkazaylik.  H ar  xil  potensiallargacha  zaryadlangan  ikki 
metall bir-biriga tekkizilsa,  ularning bittasidan  ikkinchisiga qisqa vaqtda 
oniy  tok  o £tadi.  Ikkita  elektroskopdan  biri 
a
 
ni  zaryadlasak,  potensial 
ortishiga  qarab,  uning  yaproqchalari  biror burchakka  og‘adi  (51-rasm ), 
ikkinchi 
b
 
zaryadsiz elektroskop yaproqchalari tinch turadi. Ana shu holda