Buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

 

9-Tajriba. Galogenlarni aniqlash. 

Reaktiv va materiallar: dixloretan (xloroform), etil spirti, natriy metali, 10 

%  li  nitrat  kislota,  distillangan  suv,  5  %  li  kumush  nitrat,  mis  sim,  1  m  li  xlorid 

kislota. 

a) Beylshteyn usuli. Uzunligi 10-12 sm bo’lgan mis simning uchini spiral 

qilib, gaz alangasida rangi doimiy qizg’ish bo’lguncha qizdiring. Sim sovitilganda 

uning yuzasi oksidlanib qorayadi. Simning spiral uchini tekshirilayotgan moddaga 

---

 

17 

botirib  olib,  alangaga  tuting.  Alanga  tiniq  yashil  rangga  bo’yaladi.  Bunda 

quyidagicha reaksiya boradi: 

2CHCI

3

 + 5CuO → 2CO

2

 + H

2

O + 4 CuCI + CuCI

2

 

 

b)  Stepanov  usuli.  Bu  usulga  ko’ra    galoidni  aniqlash  uchun  modda 

tarkibidagi  galogenni  ion  holiga  o’tkazish  kerak,  chunki  organik  birikmalarning 

kovalent bog’li galogen birikmalari dissosilanmaydi. 

Probirkaga  3  tomchi  hloroform  va  3  tomchi  etil  spirti  solib  aralashtiring, 

kattaligi  moshdek  keladigan  natriy  metalini  unga  tushiring,  probirkada  shiddatli 

reaksiya  boshlanadi, aralashma  loyqalanadi, chunki  spirtda  yomon  eriydigan    osh 

tuzi      hosil  bo’ladi.  Natriy  to’la  reaksiyaga  kirishib  bo’lgach    probirkadagi 

aralashmaga 5-6 tomchi distillangan suv qo’shing. Aralashma kislotali muhitga ega 

bo’lishi uchun unga 2-3 tomchi 10 % li nitrat kislota tomizing, so’ngra 2-3 tomchi 

5 % li kumush nitrat qo’shing. Natijada kumush xlorid pag’a-pag’a oq cho’kmaga 

tushadi. 

C

2

H

5

OH + Na → C

2

H

5

ONa + H↑ 

CHCI

3

 + 6H → CH

4

 + 3 HCI 

C

2

H

5

ONa + HCI → C

2

H

5

OH + NaCI 

NaCI + AgNO

3

 → AgCI ↓ + NaNO

3

 

 

Tekshirilayotgan  modda  tarkibida  yod  bo’lsa,  cho’kma  sariq,  brom  och-

sariq rangga bo’yaladi. 

Analiz  qilinayotgan  birikma  sifatida  dihloretan,  dibrommetan  olinganda 

qanday reaksiyalar borishini yozing.