Amaliy mashg’ulotlar. 1, 2, 3, 4-amaliy mashg’ulot

Yechish.  

 

1.

 

Transponerlashtiriladigan  matritsa  uchun  yacheykalar  blokini  ajratish  kerak  (5x2), 

masalan A4:B8.  

2.

 

Standart uskunalar panelida Вставитьфункцию – fx tugmasini bosing.  

3.

 

Paydo  bo’lgan  Мастерфункций  kategoriya  maydonida  Ссылкиимассивыtanlanadi, 

Виберите функцию: ishchi maydonida funksiyaning nomi – ТРАНСП tanlanadi va OK 

tugmasi bosiladi.  

  

  

Мастер функций muloqot oynasidan funksiya nomini tanlash.  

4.

 

Аргументы и функции dialog oynasini sichqoncha yordamida chetga suramiz va berilgan 

matritsani  A1:E2  massiv  ishchi  maydoniga  kiritib  olamiz  (sichqonchani  ko’rsatgichi 

yordamida  chap  tugmachasi  bosilgan  holda).  CTRL+SHIFT+ENTER  klavishlarini 

birgalikda bosamiz.  

  

  

  

ТРАНСП dialog oynasini to’ldirish misoli.  

5.

 

Natijada A4:B8 diapazonida transponerlashtirilgan matritsa paydo bo’ladi (9.3-rasm).  

  

  

---

Matritsa  determinantini  hisoblash.  Kvadrat  matritsalarni  asosiy  harakteristikasi  bu 

ularni aniqlagichi. Matritsani aniqlagichi bu massiv elementlari asosida hisoblanadigan son. 

A massivining aniqlagichi │A│yoki ∆ deb belgilanadi. Birinchi tartibli matritsa aniqlagichi 

A=(a11), yoki birinchi tartibli aniqlagich a11 element aytiladi. ∆1= │A│= a11.  

Ikkinchi tartibli matritsa aniqlagichi Aq(aij), yoki ikkinchi tartibli formula yordamida 

hisoblanadigan son aytiladi.  

а

11 

а

12 

 

∆2= │A│=

а

21 

а

22

а

11

а

22 

а

12

а

21

 

 

a11  a22 va a12  a21ko’paytmalari ikkinchi tartibli 

aniqlagich a’zolari deb ataladi. EXCEL yordamida kvadrat matritsani aniqlagichini hisoblash 

uchun МОПРЕД funksiyasi qo’llaniladi.   

Funksiya МОПРЕД (massiv) ko’rinishga ega. Bu yerda massiv bu sonli massiv teng 

sonli  satr  va  ustunli  matritsa  saqlanadi.  Massiv  yacheykalar  intervali  yoki  massiv 

konstantalari shaklida berilishi mumkin.  

Misol 2. A1:C3 yacheykalar diapazonida matritsa kiritilgan:  

  

  

  

Matritsani  hisoblash  kerak  bo’lsin. 

Yechish

.   

1.

 

Kursorni  matrisani  qiymatini  o’zlashtirmoqchi  bo’lgan  yacheykaga  joylashtirish 

kerak, masalan A4.  

2.

 

Standart uskunalar panelida Вставить функцию – fx tugmasini bosing.  

3.

 

Paydo bo’lgan Мастер функций muloqot oynasining Категория: maydonida  

Математические -Виберите функцию: ishchi maydonida funksiyaning nomi – МОПРЕД 

tanlanadi va OK tugmasi bosiladi.  

  

  

  

Мастер функций  muloqot oynasidan МОПРЕД funksiyasini tanlash.  

4.

 

Paydo  bo’lgan  Аргументиифункци:  МОПРЕД  dialog  oynasini  sichqoncha 

yordamida chetga suramiz va berilgan matritsani A1:C3 Massiv ishchi maydoniga 

kiritib  olamiz  (sichqonchani  ko’rsatkichi  yordamida  chap  tugmachasi  bosilgan 

holda). CTRL+SHIFT+ENTER klavishlarini birgalikda bosamiz.  

  

---

  

  

МОПРЕД muloqot oynasini to’ldirish misoli.  

5.Natijada A4 yacheykada matritsani aniqlagachi (qiymati) paydo bo’ladi.