Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a A


B U X G A L T E R IY A  B A L A N S I18



Download 5,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet36/113
Sana14.01.2022
Hajmi5,82 Mb.
#361868
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   113
Bog'liq
Buxgalteriya hisobi nazariyasi [@iqtisodchi kutubxonasi]

B U X G A L T E R IY A  B A L A N S I18
2 0 x x   y i l
Tushin-
tirish
Ko'rsatkichlar
Kod
“31”
dekabr
2016-yil
holatiga
“31”
dekabr
2015-yil
holatiga
“31”
 
dekabr
 
2014- yil
 
holatiga
A K T IV
Oborotdan
 
tashqaridagi  aktivlar
Nomoddiy  aktivlar
1110
Tadqiqot 
va
 
qidiruvlar natijasi
1120
Nomoddiy qidiruv aktivlari
11Я0
Moddiy  qidiruv  aktivlar
1140
A sosiy  vositalar
1150
M o d d i y b o y l i k
 
larga qo'yilmalar
1160
Moliyaviy
 
kapital  qo'yilmalar
1170
Kechiktirilgan
 
soliq aktivlari
1180
Boshqa  oborotdan
 
tashqari  aktivlar
1190
I  bo'lim  bo'yicha jami
1100
II  Oborotdagi
 
aktivlar Zahiralar
1210
Xarid qilingan  boyliklar
 
uchun to'langan  QQS
1220
Debotor qarzdorliklar
1230
Moliyaviy  qo'yilmalar  (pul
 
ekvivalentliklardan  tashqa-
 
ri)
1240
Pul  mablag'lari  va
 
ekvivalentliklari
I2S0
Obodagi  boshqa  aktivlar
1260
II  bo'lim  bo'yicha jami
1200
BALANS
1600
1:1  R o s siv a   F c d e ra tsiy a s i  M o liy a   v .iz irin in g   2 0 1 0 -y il  2 - h u I d a g i  b m r u g ';   b ilan  
la s d i q l a n g a n   s h a k l.
79


PASSIV
Kapital va  zahiralar
1310
Aksiyadorlardan sotib
 
olingan xususiy aksiyalar
1320
Oborotdan tashqaridagi  ak
 
tivlarni  qayta  baholash
1340
Qo‘shilgan kapital
 
(qayta baholashsiz)
1350
Zahira kapitali
1360
Taqsimlanmagan
 
foyda (qoplanmagan zarar)
1370
III  b o iim  bo'yichajam i
1300
Uzoq
muddatli  majburiyatlar
 
Qarz  m ablagiari
1410
Kechiktirilgan
 
soliq majburiyatlari
1420
Baholash  majburiyatlari
1430
Boshqa  majburiyatlar
1440
IV  bo'lim bo'yichajam i
1400
qisqa  muddatli
 
majburiyatlar
 
Qarz m ablagiari
1510
Kreditor  qarzdorlik
1520
Kelgisi  davr daromadlari
1530
Baholash majburiyatlari
1540
Boshqa  majburiyatlar
1550
V bo'lim  bo'yicha jami
1500
BALANS
1700
3.2.2-chizma. Rossiya Federatsiyasida ham buxgalteriya balans shakli.
Rossiya  Federatsiyasi  korxonalari  balansida  uch  yillik  holat 
aks  ettiriladi.  Balansda korxona mol-mulki  va ularning  shakllanish 
manbalari  5 ta boMimda ifodalanadi.
Balansmng aktiv qismi:
Oborotdan  tashqaridagi  aktivlar;
Oborotdagi  aktivlar.
80


Balansning passiv qismi  esa:
-  Kapital va zahiralar;
-   Uzoq muddatli  majburiyatlar
-  Qisqa muddatli  majburiyatlar b o ‘limlarga b o ’linadi.
Balans  b o lim la ri  ular  mazmuniga  mos  ravishda  qatorlarga
boMinadi  va  korxona  mol-mulki  ham da  ularning  manbalari  ushbu 
qatorlarda  o ‘z  aksini  topadi.  Rossiya  Federatsiyasida  ham  milliy 
va  xalqaro  standartlar  talablari  asosan  korxonaladar  brutto  hamda 
netto balanslari tuziladi.
3.3. X ojalik jarayonlari natijasida  balansdagi
 
o‘zgarishlar
Korxona  faoliyatini  ainalga  oshirish  davomida  turli jarayonlar 
ro'y  berib,  bu jarayonlar natijasida shu  korxonaga tegishli  b o ‘lgan 
xo‘jalik  m ab lag iari  va  ulaming  tashkil  topish  manbalari  tarkibiy 
hamda  m iqdony  jihatdan  o ‘zgaradi.  Balansga  ta’rif  berilganida, 
uning ikki q is m i- aktiv va passiv tomonlari mos  ravishda  xo'jalik 
m ablaglari  hamda  x o ‘jalik  m ablag‘larining  tashkil  topish  man- 
balarini  aks  ettiradi  deyildi.  Demak,  tabiiyki,  xo‘jalik  m ablaglari 
va  ular  tashkil  topish  manbalarining  xo‘jalik  jarayoni  natijasi­
da  o ‘zgarishi  balansda  o‘zgarish  ro ‘y  berishiga  olib  keladi.  Saba- 
bi  o ‘zgarish  natijasida  x o ‘jalik  m ablag‘ining  o ‘zaro  ikki  turi  yo­
ki  m ablag'  manbalari  turlarining  ikki  yoki  undan  ortig‘i  o ‘zgarishi 
yoki ham m ablag‘ va ham  ulaming tashkil topish manbalari birdan- 
iga o'zgarishi mumkin.
X o‘jalik  jarayonlari  natijasida  balansdagi  o ‘zgarishlami  quy­
idagi  to 'rt turga  ajratish  mumkin:
Xocjalik  jarayonlari  tufayli  balansning  faqat  aktiv  tomoni 
o'zgaradi,  passiv  tomoniga  ta ’sir  etmaydi  va  balans  o ‘z  tengligini 
saqlab  qoladi.  Bunda  xo‘jalik  m ablag‘larining  o ‘mi  yoki joylash- 
gan joylari  o ‘zgaradi,  xolos.
X o‘jalik  jarayonlari  tufayli  balansning  faqat  passiv  tomoni 
o ‘zgaradi,  aktiv  tomoniga  ta ’sir  etmaydi  va  balans  o ‘z  tengligini
81


saqlab qoladi.  Bunda x o ‘jalik m ab lag iarin in g  kelar manbalarining 
mazmuni  o ‘zgaradi.
X o‘jalik jarayonlari tufayli balansning har ikkala tomoni bir xil 
summaga k o ‘payadi  va balans 
o 'z
 tengligini  saqlab  qoladi.  Bunda 
xo'jalik m ab lag iari va ulaming kelar manbalarining balans qiyma- 
ti  bir xil  summaga k o ‘payadi.
X o‘jalik jarayonlari tufayli balansning har ikkala tomoni bir xil 
summaga kamayadi  va balans o ‘z tengligini  saqlab qoladi.  Bu yer- 
da xo‘jalik m a b lag iari  va ulaming kelar manbalarining balans  qi- 
ymati  bir xil  summaga kamayadi.
1-jarayon.  Kassadan  safar  xarajatlari  uchun  hisobdor  shaxs- 
ga  35  000  so‘m  berildi.  Bu jarayon  natijasida  balansdagi  aylanma 
m a b lag ia r  b o lim in in g   pul  m ab lag iari  m oddasida  kamayish  ro ‘y 
berdi.  Shu b o iim n in g  debitorlar m oddasida esa korxona uchun  de­
bitor  b o ig a n   hisobdor  shaxsning  hisobdorlik  summasi  ko‘paydi, 
y a ’ni  xo ‘jalik  m ab lagin in g  joylashgan joylari  o ‘zgaradi.  K o‘rinib 
turibdiki,  bu  jarayon  natijasida  balansning  aktiv  qismidagi  mod- 
dalam ing  birida  k o ‘payish,  yana  birida  esa  kamayish  ro ‘y  beradi. 
Balansdagi  bu  o ‘zgarish  birinchi  xildagi  o ‘zgarish  b o iib ,  u  shartli 
ravishda quyidagicha belgilanadi:
+ A; - A  = P
2-jarayon.  Xodimlarga hisoblangan  ish  haqidan  200  000  so ‘m 
daromad  solig‘i  ushlab  qolindi.  Bu  jarayonning  m a’nosi  shuki, 
xodim lar  bilan  mehnat  haqi  yuzasidan  hisoblashish  summasi  ka- 
maydi.  Ushlab  qolingan  daromad  so lig i  byudjetga  o ‘tkazilishi 
lozimligi  sababli,  byudjet  bilan  hisoblashish  summasi  ko'paydi, 
y a ’ni  bir  majburiyatni  kamayishi  bilan  ikkinchi  bir  majburiyat 
k o ‘paymoqda. Demak, balans passivining bir moddasida k o ‘payish, 
ikkinchi  moddasida  esa kamayish  sodir  etildi.  Shartli  ravishda  esa 
bu  o ‘zgarish  quyidagicha aks  ettiriladi.
A= +  P  ;  -P
3-jarayon. Bankdan qisqa muddatli 7  000 000 so‘m  kredit olin- 
di.  Korxonaning  pul  m ablag‘i  ham  k o ‘paydi,  bank  oldidagi  kredit 
yuzasidan majburiyati ham ko‘paydi. Demak, balans aktivi modda-
82


sida ham shu bilan birga passivining m oddasida ham k o ‘rsatkichlar 
miqdori  oshdi, y a ’ni
+A  =: +P
4- 
jarayon.  Xodimlarga  hisoblangan  150.000  so‘m  mehnat 
haqi  to ‘lov  vedomosti  asosida kassadan  berildi.  Bu jarayon  tufay- 
li  kassadagi  naqd  pul  miqdori  kamayadi  va  xodimlarga  mehnat 
haqi  yuzasidan  majburiyat  ham  kamayadi.  Shartli  ravishda  esa bu 
o'zgarish  quyidagicha aks ettiriladi.
-A  = -P
Demak,  xo'jalik jarayonlari  tufayli balansda sodir bolay o tgan  
o ‘zgarishlar  natijasida  balansning  j a ’mi  summasi  o ‘zgarmaydi  va 
aksincha,  uning  har ikkala tomoni  bir xil  summaga k o ‘payadi  yoki 
kamayadi,  lekin  aktiv  va  passiv  tom onlarining jam i  summasi  bir- 
biriga teng b o la d i (1-jadval).
B a’zi  bir x o ‘jalik jarayonlari yoki m ab lag lari borki, ular korx­
onaning  buxgalteriya  balansida  aks  ettirilmaydi.  Masalan,  ijaraga 
olingan asosiy vositalar, vaqtincha saqlanishga olingan tovar-mod- 
diy  zahiralar,  qayta  ishlashga  olingan  xomashyo  va  materiallar, 
ssuda  shartnomasi  bo‘yicha olingan  mulk  va  boshqalar yoki  umu- 
mishlab chiqarish  xarajatlari,  davr xarajatlari  kabilar.
Ijaraga  olingan  asosiy  vositalar,  vaqtincha  saqlanishga  olin­
gan  tovar-  moddiy  zahiralar,  qayta  ishlashga 
olingan 
xo­
mashyo  va  materiallar,  ssuda  shartnomasi  bo'vicha  olingan  mulk 
kabi  m a b lag iar  ushbu  korxonaning  mulki  hisoblanmaydi.  Shu  sa- 
babdan bunday m a b lag ia r balansdan tashqari  schyotlarida hisobga 
olinadi,  korxona  balansiga  kiritilmaydi.  Yuqorida  keltirilgan jara- 
yonlarni jadvalda quyidagicha  aks ettirish  mumkin.
83



Download 5,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   113




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish