“Kasbiy ta`lim” kafedrasi

1.
 
Bilish jarayonlari. Diqqat 
to’g’risida tushuncha, 
uning turlari. 
 

---

56 
 
o‘z ongida barcha mavjud ma’lumotni o‘ziga xos tarzda qayta ishlaydi, o‘zgartiradi. 
SHuning uchun ham har bir inson o‘ziga xos – individualdir. Bilish jarayonlaridagi 
individuallik  sabablarini  tushunish  uchun  eng  muhim  bilish  jarayonlari  bilan 
tanishamiz.  Har  qanday  masalani  yoкi  hayotiy  muammоni  еchish  кishidan  mazкur 
masalaning  mоhiyatiga,  haraкat  uslubiga  diqqatni  to’plash  va  qaratilishni  talab 
qiladi. Insоn psiхiк faоliyatida diqqat alоhida o’rinni egallaydi. Diqqat o’zi mustaqil 
psiхik  jarayon  bo’lmasada,  insоn  psiхiк  faоliyatining  barcha  sоhalarida  ishtirок 
etadi.  Diqqat  оngning  zarur  оb’екtga  yo’naltirilishi  va  qaratilishida,  ayni  paytda 
bоshqa narsalarga chalg’imasliкda ifоdalanadi. 
Diqqat
 
-  shaxsning  faolligini  hamda  uning  obyektiv  borliqdagi  predmet  va 
hodisalarga  tanlovchi  munosabatini  belgilaydi.  Diqqatda  odam  psixikasining 
moslashtiruvchi  vazifasi  namoyon  bo’ladi.  Agar  diqqat  bo’lmasa,  odamda  aniq 
maqsadga qaratilgan amaliy faoliyat ham bo’lmaydi. 
Diqqat  muayyan  sharoitlarda  va  vaziyatlarda  mo’ljal  olish  imkonini  beradi. 
Bunday  sharoitlarni  hisobga  olish  odam  amalga  oshirayotgan  faoliyatning  ongli 
ravishda  kechishini  va  uning  sermahsul  bo’lishini  ta’minlaydi.  Har  qanday 
masalaning  va  har  qanday  hayotiy  vazifaning  hal  qilinishi  odamdan  o’z  diqqatini 
ana  shu  masalaning  mazmuniga  hamda  uni  bajarish  uchun  qilinadigan  harakat 
usullariga qaratishni talab qiladi.Demak, diqqat qolgan barcha psixik jarayonlardan 
sezilarli  darajada  farq  qiladi.  Uning  o’ziga  xosligi  shundan  iboratki,  u  aks  ettirish 
formasi  singari  psixik  faoliyatning  mustaqil  turi  emas,  balki  boshqa  psixik 
jarayonlarning uyushgan faolligidir. 
37-rasm 
Diqqat inson faoliyatining barcha turlarini 
muvaffaqiyatli amalga oshirishning va 
ularni samaradorligini ta’minlovchi muhim 
shartlardan biridir. 
 
 
Diqqat  aqliy  faoliyatning  barcha  turlarida  ishtirok  etadi,  insonning  xatti-
harakatlari  ham  uning  ishtirokida  sodir  bo’ladi.  Shuni  alohida  ta’kidlab  o’tish 
kerakki, diqqat sezgi, idrok, xotira, tafakkur, xayol, nutq kabi alohida psixik jarayon 
emas.