O’UM2020-Biznes rejalashtirish O. A. Amanov O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

Muallif - O.A.Amanov 
 
Zamonaviy  ishlab  chiqarishda  ichki  faoliyatni  rejalashtirish  menejmentning 
asosiy funksiyalari – maqsadni belgilash, tashkil etish, hisob, nazorat, yo’naltirish va 
rag’batlantirish  uchun  asos  bo’lib  hisoblanadi.  Ushbu    funksiyalar  nafaqat 
korxonaning reja – iqtisodiy faoliyati predmeti, balki ichki xo’jalik rejalashtirishning 
obyektini ham belgilaydi. 
Zamonaviy  sharoitlarda  barcha  korxona  va  firmalar  iqtisodiy  faoliyatini 
rejalashtirish  erkin  ishlab  chiqarish  va  tadbirkorlik,  resurslar  va  tovarlarni  iste’moli 
va  taqsimotida  muhim  omil  bo’lib  hisoblanadi.  Ishlab  chiqarish  resurslarining 
cheklanganligi  sharoitida  ulardan  foydalanishni  rejalashtirish  tovar  va  xizmatlarni 
ishlab  chiqaruvchilar  bilan  bir  qatorda  moddiy  ne’matlar  iste’molchilari  uchun  ham 
iqtisodiy mustaqillik asosi bo’lib xizmat qiladi. 
Hozirgi  sharoitda  barcha  mahsulot  va  resurslarga  baholar  raqobatchi  ishlab 
chiqaruvchi va iste’molchilar tomonidan belgilanayotgan bir davrda, har bir korxona 
qanday mahsulot va qancha miqdorda ishlab chiqarishni mustaqil ravishda tanlaydi. 
Zamonaviy sharoitlarda rejalashtirish ayrim shaxslar va  mehnat jamoalarining, 
kichik  va  yirik  korxonalar  uchun  erkin  bozor  munosabatlarini  vujudga  kelishining 
asosi bo’lib qolmoqda.   Rejalashtirish  jarayonida  mahsulot  ishlab  chiqarish  va 
iste’mol qilish, tovar va xizmatlarga bo’lgan bozor talabi va firma hamda korxonalar 
tomonidan  ularning  taklifi  o’rtasida  mutanosiblik  saqlanadi.  Bunda  ishlab 
chiqaruvchilar iste’molchilar talabini to’laroq qondirishga harakat qiladilar. 
Erkin  bozor  munosabatlari  sharoitida  ichki  ishlab  chiqarish  rejalashtirish 
maqsadi  korxona  va  firmalarning  rivojlanishi,  xo’jalik  faoliyati  shakllari,  iqtisodiy 
maqsadlarining ilmiy asoslashdan iboratdir. 
Ichki  ishlab  chiqarishni  rejalashtirish  ishlab  chiqarish  —  xo’jalik  tashkiliy 
boshqaruv,  moliyaviy  iqtisodiy  muammolarni  umumiy  tarzda  ko’rib  chiqish  bilan 
cheklanib  qolmay,  kelgusida  qabul  qilinadigan  qarorlarga  diqqatni  jalb  qilishni  ham 
ko’zda  tutadi.  Shu  sababdan  mavjud  muammoni  rejalashtirish  davomida  hal  etib 
borish  kelgusida  paydo  bo’lishi  mumkin  bo’lgan  muammolarni  hal  etish  vositasi 
bo’lib xizmat qiladi. 
Shunday  qilib,  ichki  rejalashtirishni  zamonaviy  marketingni,  ishlab  chiqarish 
menejmentining  va  umuman  xo’jalik  yuritishning  butun  iqtisodiy  tizimining  asosi 
bo’lib  hisoblanadi.  Bu  esa  korxonada  vujudga  keladigan  ishlab  chiqarish  –  iqtisodiy 
va boshqa muammolarni yechishga kompleks tarzda yondashishni taqozo etadi. 
Rejalashtirish  turli  iqtisodiy,  tashkiliy,  boshqaruv,  ijtimoiy  va  boshqa 
funksiyalarni  amalga  oshirish  asosi  bo’lib  xizmat  qiladi.  Ularning  o’z  aro  ta’sir 
mexanizmi  mavjud  maqsad  va  ularga  erishish  vositalarini  umumiy  tizimga 
birlashtirishni talab etadi. 
Masalan,  korxona  faoliyatining  istiqboldagi  iqtisodiy  ko’rsatgichlarini 
rejalashtirishda  amaldagi  ilg’or  me’yorlar,  standartlar,  ilmiy  shartlar  va  iqtisodiy 
maqsadlardan to’liq foydalanish zarur. 
Ushbu maqsadlarni quyidagicha guruhlash va ifodalash mumkin. 
1. 
Iqtisodiy o’sish – korxonaning iloji boricha ko’proq miqdorda va yuqori 
sifatdagi tovar va xizmatlarni ishlab chiqarishga intilishi. 

---