Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

5.5.1. CMMI model bosqichi 
 
CMMI  model  bosqichi  Software  Capability  Maturity  Model  ya‘ni  yetuk 
modelli  eng  zo‘r  dasturlar  deb  ta‘riflanadi  bunda  uning  asm  ma‘nosi  besh 
boshqichning  biridagi  tashlikkashtirishning  eng  mukammal  jarayoni  aniqlash 
deganidir,  shuningdek  maqsadlarni  tayinlangan  qoidalari  bo‘lib  bunda  besh 

---

176 
 
boshqichlarning  har  biridagi  shun  maqsadlarga  erishish  kerak  bo‘ladi. 
Rivojlantirish  jarayoni  har  bir  bosqichda  tajribalardan  o‘tkaziladi,  pastdan  yuqori 
boshqichga o‘tkazish model ichida amalga oshiriladi. 
CMMI  model  boshqichidagi  besh boshqich  5.10-  rasmda  ko‘rsatilgan. Ular 
model  davomiyligi  ichida  1-  bosqichdan  5-  boshqichga  o‘tishni  samarali  tarzda 
moslashtiradi.  Kalit  CMMI  modellar  davomiyligi  va  bosqich  orasidagi  farq 
hissoblanadi bu esa model bosqichini to‘liq tashkillashtirish mahorati bilan aniqlab 
uni  qo‘llashga  imkon  yaratib  beradi,  holbuki  model  davomiyligi  tashkillashtirish 
doirasidagi jarayon aniq maydonlarining eng so‘ngisini aniqlaydi. 
Har  bir  yetuk  model  umumiy  maqsadlar  va  jarayon  maydonlarining 
bog‘lashni  birlashtirish  xusuyatiga  egadir.  Yaxshi  dasturiy  injineringi,  boshqaruv 
tajribasi va rivojlantirish jarayoni joyi haqida chuqur muluhazalar yuritiladi chunki 
bu  uchulasi  juda  muhum  ahamiyatga  ega  hissoblanadi.  Pastgi  boshqichlarda 
tajribani  yaxshi  tanishtirishga  erishish  mumkin  bo‘ladi;  biroq,  yuqori  bosqichlar 
esa jarayoni darajasini oshirish va rivojlantirishni talab qiladi. 
 
5.10- rasm. CMMI mukammal model bosqichi 
Misol  uchun,  ikkinchi  bo‘lim  (boshqarish  bo‘limi)  bilan  birlashtirilgan 
modeldagi jarayon maydonlarini aniqlaylik: 
1.
 
Talablar  boshqaruvi 
–  Loyiha  mahsulotlarining  talablarini  va  mahsulot 
komponentalarini  boshqarish,  shuningdek  talablar,  loyiha  rejalari  va  ishlaydigan 
mahsulotlar orasidagi o‘xshash jihatlarini aniqlash.
 

---

177 
 
2.
 
Loyihani  rejalashtirish- 
Tashkil  qilish  va  rejalarni  qo‘llab  quvvatlash  bu 
esa loyiha faoliyatlarini aniqlaydi.
 
3.
 
Loyiha  rahbarligi  va  nazorat- 
Loyihaning  rivojlanishi  uchun  choralar 
ko‘rish shunga bu aniq moslashtirish holatlari qachondir rejadan chiqish loyihasini 
bajarishni nazarda tutush imkonini beradi. 
4.
 
Kelishuv  boshqaruvini  ta‘minlash- 
Mahsulotlar  boshqariviga  erishish  va 
mavjud  rasmiy  kelishuv  uchun  loyihaga  tashqi  ta‘minotlar  hizmatlari 
muvofiqlashtirish.
 
5.
 
O‘lchash  va  tekshirish
-  Mukammal  o‘lchashni  yaratish  va  qo‘llav 
quvvatlash 
bunda 
axborotga 
kerak 
bo‘ladigan 
boshqaruv 
yordamidan 
foydalaniladi. 
6.
 
Ishonchli  jarayon  va  mahsulot  sifati
-  Hodimlar  va  jarayonlardagi  toza 
obyekni  boshqarish  choralarini  ko‘rish  shuningdek  ishlaydigan  mahsulotlarni 
birlashtirish. 
7.
 
Konfiguratsiya 
boshqaruvi
- 
Ishlaydigan 
mahsulotlar 
softligini 
konfiguratsiya tengligidan foydalanishni, konfiguratsiya nazoratini, konfiguratsiya 
huquqiy  holati  hissobini,  konfiguratsiya  tekshirishlarini  yaratish  va  qo‘llab 
quvvatlash. 
Shuningdek  ushbu  aniq  tajribalar,  CMMI  modelidagi  ikkinchi  boshqichda 
tashkillashtirishlar 
operatsiyasi 
jarayon 
boshqaruvidagi 
har 
jarayonlar 
joylashuvining umumiy maqsadga erishish uchun imkon yaratib beradi. 
Tajribalar  tashkilotining  misollari  rejalashtirish  loyihasi  bilan  birlashgan 
bo‘lib  bu  boshqariv  jarayoni  bo‘layotganda  rejalashtirish  loyihasi  jarayonini 
nazorat qilishga imkon yaratiladi: 
•
 
Jarayonlarni 
rejalashtirish 
loyihasini 
bajarish 
va 
reja 
uchun 
tashkillashtirish hujjatini yaratish va qo‘llab quvvatlash. 
•
 
Boshqariv  jarayoni  loyihasini  bajarish  uchun  loyiq  keladigan  resurslarni, 
ishlaydigan  mahsulotlarni  yaratishni,  shuningdek  jarayon  servislari  ta‘minoti 
choralarini ko‘rish. 

---

178 
 
•
 
Rejaga qarshi loyiha rejalashtirish jarayonini boshqarish va nazorat qilish 
hamda holatga to‘g‘ri keladigan munosibini olish. 
•
 
Faolliklarni, huquqiy holatni, eng yuqori bosqich boshqaruvi bilan loyiha 
rejalashtirish  jarayonining  natijalarini  va  ba‘zi  masalalar  qarorini  qaytadan 
tekshirib chiqish. 
CMMI  bosqichining  afzalligi  u  yetuk  modelli  mukammal  dasturlar  bilan 
uygu’nligi  bo‘lib  bu  1980-yilning  ohiriga  rejalashtirilgan  edi.  Ko‘plab 
kompaniyalar  tushunishadi  va  rivojlantirish  jarayoni  uchun  bu  modelni  qo‘llab 
ko‘rishgan. U shuning uchun ularga sodda bo‘lib bundan CMMI model bosqichiga 
o‘tish  davrini  yaratishda  foydalanishdi.  Bundan  tashqari  model  bosqichi 
tashkilotlar  uchun  yuqori  rivojlantirishning  eng  qisqa  yo‘nini  aniqlaydi.  Ular 
ikkinchidan uchinchiga o‘tishni rejalashtira olishadi va undan yuqoriroqni ham. 
Model  bosqichining  zarari  meyor  (CMM  dasturlarining  ham)  biroq,  ular 
tabiiy  buyruq  beradi.  Har  bir  yetuk  bosqichning  shaxsiy  maqsadlari  va  tajribalari 
bor.  Model  bosqichi  keyingi  bosqichga  o‘tish  davridan  oldin  bir  boshqichdagi 
barcha  maqsadlar  va  tajribalarni  bajarib  ko‘rishni  zimmasiga  oladi.  Biroq, 
tashkillashtirish  muhitlari  ko‘p  bo‘lishi  mumkin  bu  esa  pastgi  bosqich 
tajribalaridan  oldin  yuqori  bosqichlardagi  tajribalarni  va  maqsadlarni  uyg‘unroq 
amalga  oshirish  imkonini  yaratadi.  Qachondir  biror  tashkilot  buni  bajarganda, 
so‘ngi baholash uning xato tushunchasini namoyon qiladi.