Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

5.5.
 
CMMI jarayonini qurishni takomillashtirish 
 
U.S.  Dasturish  Injinering  Instituti  (Software  Engineering  Institute  (SEI)) 
Amerika dusturlari sanoatining  salohiyatini takomillashtirish uchun barpo  etilgan. 
1980-yilning  yarmida,  SEI  dasturiy  taminot  bitim  tuzuvchilarining  salohiyatini 
baholash yo‘llarini o‘rganish boshlagan. Qobilyatli bu baholovchilarning natijasida 
SEI  dasturiy  taminoti  Qobilyatli  Yetuk  Model  (Capability  Maturity  Model 
(CMM))  paydo  bo‘lgan  (Paulk  et  al.,  1993;  Paulk  et  al.,  1995).  Muhim  jarayoni 
rivojlantira  olishda  bu  dasturiy  injenringi  jamoasi  ishonchiga  jiddiy  ta‘sir 
ko‘rsadigan. 
CMM  dasturiy  taminotini  boshqa  solohiyatili  yetuk  modellarning  orqali 
mustahkamlantirilgan,  shu  jumladan  bularga  Qobilyatli  Yetuk  Odamlar 
Modeli(including  the  People  Capability  Maturity  Model  (P-CMM)  (Curtis  et  al., 
2001))  va  Salohiyatli  Model  Injeneringi  Tizimlari  )the  Systems  Engineering 
Capability Model (Bate, 1995)) kiradi. 
Boshqa tashkolotlar shuningdek qulay yetuk modellarni yaratishgan. SPICE 
usuli  baholash  qobilyatida  va  jarayonlar  rivojlantirishda(Paulk  va  Konrad,  1994) 
SIE  modeliga  qaraganda  ancha  yaxshiroqdir.  U  CMM  yuzalari  bilan  qiyoslangan 
yetuk  yuzalarni  o‘z  ichiga  oladi,  lekin  jarayonlarni  turini  ham  aniqlaydi, 
shuningdek  mijozlarga  qulaylik  tug‘diradi,  bu  esa  yuzalarni(ishni)  tezlashtirishga 
yordam  beradi.  So‘ngi  natijani  ortirishda,  qisqartiriladigan  bu  jarayonlarni 
ko‘paytirish juda muhumdir. 

---

170 
 
1990-yildagi  Bootstrap  loyihasi  kengaytirishning  maqsadida  va  SEI  yetuk 
modelini uzgartirish ishlatiladi, u kompanyalarning bir-biri bilan aloqada bo‘lishini 
ta‘minlaydi.  Bu  model  (Haase  et  al.,  1994;  Kuvaja,  et  al.,  1994)  SEIning  yutuk 
bo‘limlarini  qullaydi(5.5.1-bo‘limda  muhokama  qilingandi).  Shuningdek  u 
jarayonlar bazasini model vazifasini bajaradi(bazalashtirilgan modil Yevro Koinot 
Agentligida  qullanilgan)  bu  esa  jarayonlarni  ta‘rishlash  uchun  qullaniladigan 
maqsad  bo‘lishi  mumkin.  U  jarayonlarni  o‘stirishni  qullab  quvvatlashda  katta 
komlaniya qurish harakterishtikasi tizimi uchun ma‘lumotlarni o‘z ichiga oladi. 
Sinab  ko‘rishda  yetuk  jarayonlarning  bazalashtirilganlarini  eng  yaxshi 
moldellarning barchasini birlshtiradi(ular shaxsiy modellarni o‘z ichiga oladi), SEI 
birlashtirilgan  eng  yaxshi  modelni  (CMMI)  yaratishda  yangi  dasturni  ishga 
tushuradi. CMMI fremvorki Dasturlarni va CMM Injenerlik Tizimlarini va boshqa 
yetuk modellarni qo‘shishni uzgartiradi. U ikki bo‘limdan iborat, markazda turish 
va  davom  etish,  shuningdek  CMM  Software  dagi  nosozliklarning  bazi  nomlarini 
ham ko‘rsatadi. 
CMMI modeli jarayonlarni rivojlantirish uchun fremwork sifarida yaratilgan 
bo‘lib bunda juda katta birlashgan kompaniyalarni o‘z ichiga oladi. Ular Software 
CMM  bilan  ishni  qoniqarli  bajarishni  ta‘minlaydi  va  tashkilotning  tizimini 
yuksaltirishga  yo‘l  ochadi  va  jarayonlar  boshqaruvini  natishsi  bo‘ladi  va  1-
bo‘limdan  5-bo‘limga  junatadi.  Ularning  davom  ettirish  bo‘limi  yetuk 
jarayonlarning kattalashish-kichiklashish holati uchun ruhsat beradi. Bu model eng 
kerakli  22  ta  jarayon  atrofidagi  yo‘ni  0  dan  5  gacha  tezligini  oshirishni 
ta‘minlaydi(5.7- rasmda ko‘rsatilgan). 
CMMI  modeli  juda  kompleks  bo‘lib  1000  sahifa  yoki  undan  ko‘proq 
tasvirlash mumkin. Bu joyda uni muxokama qilish uchun menda asosiy sabab bor. 
Asosiy model komponentalari quyidagilar: 
1.
 
Jarayonlarn  maydonlarini  bog‘lash  bunda  dasturlar  jarayonlarining 
faoliyatiga  bog‘liqdir.  CMMI  22  bir  hil  jarayon  maydonlari  bu  qulay  dasturiy 
jarayonlarga va takomillashtirishga bog‘liqdir. CMMI modelini davom ettirish turt 

---

171 
 
guruhni  tashkil  etadi.  5.7-rasmda  bu  guruhlar  va  jarayonlar  maydonnini 
aloqadorligi ko‘rsatilgan. 
2.
 
Maqsadlarning  biri  bu  kerakli  holatining  qaysidir  tur  abstraklari  qulay 
tashkillashtirilgan  bo‘lishi  kerak.  CMMI  ning  aniq  maqsadlari  bu  har  bir  jarayon 
maydoni  va  bu  maydon  uchun  kerakli  joyni  to‘g‘ri  tanlash  orqali  birlashtirishdir. 
Shungdek  u  umumiy  maqsadlarni  tushuntiradi  bu  esa  yaxshi  tajriba  joyi  bilan 
birlashadi. 
3.
 
Yaxshi  tajribalarning  bog‘lanishi,  oxiriga  yetgan  maqsad  yullarining 
tasvirlanishi. Bir qancha aniq va umumiy tajribalar jarayonlar maydoni ichidagi har 
bir maqsad bilan birlashishi mumkin. Tavsiya qilingan tajribalarning ba‘zilari 5.9-
rasmda  ko‘rsatilgan.  Biroq,  CMMI  maqsadga  erishish  yo‘liga  qaraganda  u  ancha 
afzalrog‘ini ko‘rsatadi, bu esa muhumdir. Tashkilotlar CMMI maqsadlarini ba‘zan 
natijaga  erishishda  kerak  tajribalarni  qo‘llashi  mumkin  –  ular  CMMIdagi  tavsifa 
qilingan misollarni o‘zgartirishlari shart emas.