Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

5.2. Jarayon o‘lchovi
 
 
Jarayon  o‘lchovi  dastur  jarayoni  haqidagi  miqdoriy  ma‘lumotlar  bo‘lib, 
jarayon faoliyatlarini bajarilishi uchun ketadigan vaqt hisoblanadi. Misol uchunsiz 
dastruni  yaratish  uchun  talab  qilingan  vaqtni  o‘lchashingiz  mumkin. 
Humphrey(1989)  u  o‘z  kitobida  jarayonni  mukammallashtirishda  isbotlar  ya‘ni 
jarayon  o‘lchovi  va  mahsulot  attributlari  jarayonni  mukammallashtirishuchun 
ahamiyatli 
hisoblanadi.U 
shuningdek 
kichik-masshtabli 
jarayonni 
mukammallashtirishda muhim rolga ega o‘lchovni taklif etadi. 

---

156 
 
Jarayon  o‘lchovlari  jarayon  mukammallashtirilishining  ta‘siri  bo‘ladimi  yo 
yo‘qmi  shuni  tahlil  etish  uchun  qo‘llaniladi.Misol  uchun  natija  va  vaqt  tekshirish 
uchun  ajratiladi.  Jarayonni  tekshirishning  samarali  yaxshilanishlari  natija  yoki 
tekshirish  vaqtini  qisqartirishi  kerak.Shunday  qilib  jarayon  o‘lchovlari  ularning 
o‘zida niqlanmaydi, agar mahsulot sifati yaxshilansa. Mahsulot sifati ma‘lumotlari 
jarayon faoliyatlariga bog‘langan va to‘plangan bo‘ladi. 
Jarayonning metr o‘lchovidagi 3 xil turi bor: 
1.
 
Tugatiladigan  o‘ziga  xos  jarayon  uchun  olinadigan  vaqt.
  Bu  jarayon 
uchun  ajratilgan  umumiy  vaqt.,  calendar  vaqti,  maxsus  injenerlar  tomonidan 
jarayonda sarflangan vaqt. 
2.
 
O‘ziga  xos  jarayon  uchun  talab  qilingan  resurslar
.  Resurslar  person-
days(shaxs-kuni),  sayohat  narxlari,kompyuter  resurslaridagi  umumiy  natijalarni 
o‘z ichiga oladi. 
3.
 
O‘ziga  xos  hodisalarning  bir  qancha  soni
.  Hodisalarga  misollar  kodni 
nazoratdan  o‘tkizish  davomida  vujudga  keladigan  nuqsonlarni,  so‘ralgan  talablar 
o‘zgarish  sonini  va  o‘rtacha  o‘zgartirilgan  kod  qatorlarini  o‘z  ichiga  olish  uchun 
tekshirilishi mumkin. 
O‘lchovning  birinchi  ikkita  turi  agar  jarayon  o‘zgarishlari  samaradorligi 
yaxshilansa  yaratish  uchun  qo‘llaniladi.  Bu  yerda  dasturni  yaratish  jarayonida 
o‘rnatilgan  tushunchalar  bor,  shuningdek  talablar  maqbulligi,  arxitekturaviy 
loyihaning yakunlanishi kabilar. 
 
5.4- rasm. GQM masalasi 

---

157 
 
 Siz vaqt va talab qilingan natijani bir  o‘rnatilgan tushunchadan boshqasiga 
ko‘chirish  uchun  o‘lchay  olasiz.  O‘zgarishlar  kiritilgandan  so‘ng,  agar  jarayon 
o‘zgarishlari  vaqtning  qisqarishida  muvafaqqiyatli  bajarilsa,  tizim  attributlarining 
o‘lchovlari ko‘rsatiladi. 
Hodisalarning  o‘lchovlari  dastur  sifatida  to‘g‘ri  olib  boriladi.  Misol  uchun 
dasturni  nazoratdan  o‘tkazishda  vujudga  keladigan  bir  qancha  nuqsonlarning 
oshishi yaxshilangan mahsulot sifatida ehtimol aks etadi.Shunday qilib, bu keyingi 
mahsulot o‘lchovida tasdiqlanadi. 
Jarayon 
o‘lchovidagi 
fundamental 
qiyinchilik-jarayonni 
mukammallashtirishni ta‘minlash uchun to‘planishi kerak bo‘lgan jarayon haqidagi 
axborotlarni bilish demakdir. Basili va Rombach (1988) ular GQM(Goal-question-
metric)  deb  ataydigan  dastur  va  jarayon  o‘lchovida  keng  qo‘llaniladigan 
namuna(paradigma)  ni  taklif  etishgan.  Basili  va  Green  (1993)  AQSH,  mahsus 
agentlik  NASA  da  bu  takrorlanish  uzoq  muddatda  qanday  qo‘llanilganligi, 
o‘lchovga asoslangan jarayon dasturini tasvirlab berishgan. 
GQM paradigmasi jarayonni mukammallashtirishda 3 ta kritik savolga javob 
berishda yordam berishda qo‘llaniladi(5.4- rasm). Ular: 
1.
 
Jarayonni mukammallashtirishni nega kirityapmiz? 
2.
 
Mukammallashtirishni aniqlash va tahlil qilishda qanday axborotlar bizga 
yordam beradi? 
3.
 
Qanday  jarayon  va  mahsulot  o‘lchovlari  bu  axborotni  ta‘minlashni  talab 
qiladi? 
Bu 
savollar 
GQM 
dagi 
abstraktsiyaga 
bog‘langan(maqsad- 
vazifalar,savollar,o‘lchovlar): 
1.