Va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

147 
 
5.
 
JARAYONNI MUKAMMALLASHTIRISH 
 
Hozirgi  vaqtda  sanoatdan  doimiy  talab  shunaqaki  arzonroq,  yaxshiroq 
dasturiy  ta‘minot  tez  muddatda  yetkazib  berilishi  lozim.  Buning  natijaasida 
ko‘plab 
dasturiy 
taminot 
tashkilotlari 
dasturiy 
ta‘minot 
jarayonlarini 
mukammallashtirishni  sarfni  kamaytirib  yoki  yaratish  jarayonlarini  tezlashtirib 
dasturiy  ta‘minot  sifatini  ko‘paytirishni  maqsad  qilib  qo‘ydilar.  Jarayonni 
mukammallashtirish  deganda  mavjud  jarayonlarni  tushunish  va  maxsulot  sifatini 
ko‘tarish hamda sarflar va yaratish vaqtini kmaytirish maqsadida ularni o‘zgartirish 
degani. 
Jarayonni mukammallashtirish va o‘zgartishda ikkita juda katta farq qiluvchi 
yondashuvlar ishlatiladi: 
1.
 
Jarayon yetukligi yondashuvi, bunda tashkilotdagi loyihani boshqarish va 
dasturlashni  yaxshi  amalyotida  foydalanish  jarayonini  yaxshilashga  etibor 
qaratiladi.  Jarayon  yetuklik  darajasi  dasturiy  ta‘minot  ishlab  chiqishning  tashkiliy 
jarayonlarida  qabul  qilingan  teznik  va  boshqaruv  amalyotining  saviyasini  aks 
ettiradi.  Bu  yondashuvning  asosiy  maqsadlari  maxsulot  sifatini  yaxshilash  va 
jarayon ketishini oldindan bilish. 
2.
 
Tezkor  yondashuv,  bunda  takroriy  yaratishga  va  dasturiy  ta‘minot 
jarayonlaridagi sarf harajatlarni kamaytirishga etibor qaratiladi. Tezkor usullarning 
asosiy hususiyatlari funksionallikka tez erishish va mijozning talablari o‘zgarishiga 
tez javob berishi. 
Har  bir  yondashuv  tarafdorlari  ikkinchisini  foydasiga  nisbatan  salbiy 
fikirdadur.  Jarayon  yetukligi  yondashuvi  boshqaruv  rejasini  rivojlantirishga 
kiritiladi va odatda “tepada” o‘zgartirishni talab qiladi, chinki kiritilgan harakatlar 
bevosita  dasturlashga  aloqasi  yo‘q.  Tezkor  yondashuvlar  kodni  revojlantirishga 
etibor qaratadi va rasmiyatchilik hamda hujjatlarni kamaytirishga harakat qiladi. 
Tezkor  usullarni  men  3  bobda  va  boshqa  joyda  muhokama  qilganman 
shuning  uchun  bu  bobda  me  jarayonlarni  boshqarish  va  yetuklikka  asoslangan 
jarayon  mukammallashtirishga  etibor  qarataman.  Men  bu  yondashuvni  tezkor 

---

148 
 
usullardan  afzal  deb  xisoblamayman.  Mening  ishonchim  komilki  o‘rtacha 
o‘lchamdagi  loyihalar  uchun  tezkor  usullar  jarayonni  mukammallashtirish  eng 
yaxshi  strategiyasidur.  Lekin  katta  tizim,  kritik  tizim  hamda  har-xil 
kompaniyalardan  kelgan  xodimlar  tomonidan  yaratilayotgan  tizimlar  uchun 
boshqaruv  muammolari  ko‘pincha  qiyinchilik  tug‘diradi.  Katta  murakkab 
tizimlarni  loyihalash  bilan  shug‘ullanuvchi  korxonalar  uchun  yetuklikka 
asoslangan yondashuv ko‘proq mos keladi. 
3-bobda  aytganimdek  dasturiy  ta‘minot  tizimini  yaratishda  ishlatilgan 
rivijlantirish  jarayoni  bu  tizimni  sifatiga  ta‘sir  qiladi.  Shuninguchun  ko‘plab 
odamlar  dasturiy  ta‘minot  ishlab  chiqarish  jarayonining  yaxshilanishi  dasturiy 
ta‘minotning 
yuqari 
sifatiga 
olib 
keladi 
deb 
xisoblaydi. 
Jarayonni 
mukammallashtirishning bu tushunchasi sifatni yaxshilashga yordam berishi uchun 
ikkinchi jaxon urushidan keyin yapon sanoati bilan ishlagan amerikalik muhandis 
B.E.Deming  maxsuludir.  Yapon  sanoati  mukammallshtirishning  uzluksiz 
jarayoniga  ko‘p  yillar  sarf  qildi,  buning  natijasida  yapon  sanoatining 
maxsulotlarining yuqori sifati tan olindi. 
Deming va boshqalar sifatni statistik nazorat qilish g‘oyasini kiritgan. Bunda 
maxsulot  defektlari  miqdori  o‘lchanadi  va  bu  difektlar  jarayon  bulan  aloqasi 
aniqlanadi. Bunda maqsad shundaki o‘zgartirish jarayonlari taxlil qilinib maxsulot 
defectlari  miqdori  kamaytiriladi.  Defektlarning  eng  past  miqdoriga  yetganda 
jarayon standartlashtiriladi va mukammallashtirishning keying sikli boshlanadi. 

---

149 
 
 
5.1- rasm. Dasturiy ta‘minot maxsulotiga ta‘sir etuvchi omillar 
 
Xamfri(1988)  jarayonlarni  boshqarish  haqidagi  kitobida  shu  usullar 
dasturlashda ham ishlatilishi mumkinligini keltirib o‘tgan. U aytyapti: