Сузиш спорти турларига умумии характеристика

Issiqlik o'tkazish va isig'lik
 
hajmi
Zishlik
Suvning siqiluvchanligi
Solishtirma og’irligi
Tananing suzuvchanligi
Tovush o’tkazish
Gidrostatik muvozanati
Yoruqlik o’tkazish
Suzish jarayonida suvning qarshiligi
Isqalanish qarshiligi
tolqinsimon
D inam ik  suzishda  suzuvchining  suvda  harakat  qilishiga  imkon  yaratib 
beruvchi  ta'sir  kuchlari hosil qilinadi.  Suzuvchining dastlabki harakatlari 
uning  shahsiy  ichki  kuchlari  bo'lib,  bu  uning  suv  bilan  kelishib,  unga 
tayanib harakatlar  qilishida yuzaga  keladi.  Binobarin,  suzishning u   yoki 
bu usuli  texnikasini  to'g'ri  tushunish uchun  ichki  va  tashqi  kuchlarning 
o'zaro  ta'sirini  ko'rib  chiqish  zarur  bo'ladi.  Suzuvchiga  ta'sir  qiluvchi 
tashqi  kuchlarga  biz  yuqorida 
ko'rib  chiqqan  gavdaning  og'irlik  va

---

gidrostatik 
kuchini,  gavdani  itaruvchi  hamda  suzuvchining 
suvda 
harakatlar  qilishi  natijasida hosil bo'luvchi gidrodinamika kuchini kiritish 
mumkin.
Hammamizga ma'lumki, suzuvchi suvda  havoga nisbatan  ancha  zich 
bo'lgan  suyuqlikka  tayanib, 
uni  itarish  usuli  bilan  harakat  qiladi. 
Binobarin, 
suvning  zichligi  suzuvchi  uchun  bir  tomondan  tayanch 
reaksiyasini oshiradi, ya'ni suzuvchini tezroq  harakat  qilishga undaydi  va 
shu  bilan  unga  suzishga  imkon  yaratib  beradi,  boshqa  tomondan  esa, 
harakatlar  gavdaga  ta'sir  qiluvchi  qarshilik 
kuchini  oshirib  beradi. 
Suvning  mana  bu  qarshilik  kuchiga  m a'lum   miqdorda  odam  energiya 
sarflaydi, natijada, suzish  tezligi susayadi  (kamayadi).
Suvning  qarshilik  kuchini  esa  butunlay  yo'qotish  mumkin  emas.  Bu 
mexanika  qonunidan  bizga  ma'lum.  Ammo  suzuvchi 
o'ziga  bog'liq 
ravishda  suv  qarshiligini  maksimal  darajada  kamaytirish  va  shu bilan 
tezligini  sezilarli darajada  oshirishi  mumkin.  Buning uchun suzuvchi o'z 
harakatlari  yo'nalishiga qarama-qarshi ta'sir  qiluvchi qarshilik  kuchining 
qanday kelib chiqishi va  ta'sirini bilishi kerak.
Bunda,  birinchi  navbatda,  suv  qarshiligi  haqida,  uning  kuchining 
kattaligi  doimiy  emasligini  albatta  bilish  kerak.  Suvning  qarshilik  kuchi 
gavdaning ko'ndalang yuzasining kengayishi, suzish tezligining oshishi va 
suv zichligining ortishi  bilan kattalashib boradi.
Bundan  tashqari,  u   gavda  tuzishiga,  uning  suvda  egallagan  holatiga 
ham bog'liq.  Fizikadan  ma'lumki,  metal  plastinka  yoki  yupqa  silliq  tosh 
yordamida  suv  engilgina  kesiladi,  agar  ularning  yuza  tomoni  harakat 
yo'nalishiga  to'g'ri  kelsa,  bunday  holda  predmetning  ko'ndalang  kesimi
18

---

kichik bo'ladi.
19
Boshqa  bir  misol:  predmetning  yupqa  tomonini  harakat  yo'nalishiga 
perpendikulyar qilib joylashtirsak,  suv  qarshiligi  nihoyatda kattalashadi. 
Bu -  bizning maqsadimizga teskari  hodisalar. Shu sababli, suzuvchi suvga 
tushar ekan, u  gorizontal holatni egallab olishi talab etiladi.
Suzuvchining tanasiga suvni siqib itaruvchi kuchini 
0
  gidrostatik 
m uvozanat saqlash tananig og'irlik kuchi ta'sir etishi 
Р
Q
i
_
 
Ц
О
 
О
Ц
Т
►
 
/
 
’ ^ >
4
^
1
1