O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik universiteti

 ﺪیشکیم ار ناراب نﺪیراب راﻈتﻧا زﻮنه هﺪکهد 
Qishloq hali ham yomg‘ir yog‘ishini kutardi. 
Darak  gapning  kesimi  aniq  mayldagi  fe’l  bo‘ladi.  Unda  ohang-
doshlik bo‘ladi. Darak gap nutqda ko‘p qo‘llaniladi. Darak gap oxirida 
nuqta qo‘yiladi. 
دﻮب هﺪﺷ هتخﻭد نیمز هب ناراکهنگ نامشچ لﺜم شﻧامشچ
.
  Uning ko‘zlari xuddi 
gunohkorning ko‘zlaridek yerga qadalgan edi. 
O‘zbek tilida darak gaplar ikki turga ajratiladi: fe’lli darak gaplar 
va  otli  darak  gaplar.  Fe’lli  darak  gaplarning  kesimi  quyidagi 
ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin:  
•
 
xabar maylining zamon shakllari ko‘rinishida:  
a) kesimi o‘tgan zamon fe’llari bilan ifodalangan gaplar: 
Bundan 
ikkovlari kulib yuborishdi
(P.Q
.). Roziya ularga kerakli ma’lumotlarni 
berib qaytmoqda edi
(P.Q.). 
b) kesimi hozirgi zamon fe’llari bilan ifodalangan gaplar: 
Bekatda 
turgan  odamlar  ularga  qarab-qarab  qo‘ymoqdalar
(P.Q.). 
Moskvalik 
mehmonlar kelgandan beri biz kechalari ham qolib ishlayapmiz 
(P.Q.).
  
v) kesimi hozirgi-kelasi zamon fe’llari bilan ifodalangan gaplar: 
Siz 
bu  bo‘shliqning  qarshisida  yakkayu  yolg‘iz  qolganingizda, 
atrofingizdan tutib qolish uchun joy izlaysiz
.  
g) kesimi kelasi  zamon fe’llari bilan ifodalangan gaplar: 
Aftidan, 
mehmon u bilan hali yana birga sayr qilishni istaydi
(P.Q.). 
 
* o‘zbek tilidagi kesimi maqsad maylidagi fe’llar bilan ifodalangan 
gaplar: 
Faqat  oddiy  yo‘lovchi  bo‘lib  shahar  kezmoqchiman, 
xolos
(P.Q.).
 
 
O‘zbek  tilidagi  otli  darak  gaplarning  kesimi  quyidagi 
ko‘rinishlarda bo‘ladi: 
*
 
 kesimi ot bilan ifodalangan gaplar: 
Dunyoda insonni yomonlik 
qilishga majburlovchi yagona vosita bo‘sadir.  

---

 
136