Biolog 10 indd

gomolog xromosomalar 
deyiladi. Masalan, odamning 
somatik hujayralarida 23 juft xromosoma bo‘ladi. Xromosomalarning miqdor 
(soni,  o‘lchami)  va  sifat  belgilari  yig‘indisi 
kariotip
  deyiladi.  Xromosomalar 
soni va tuzilishining doimiyligi biologik tur uchun xos xususiyat hisoblanadi. 
Hujayraning hayotiy sikli. 
Ona hujayraning bo‘linib ko‘payishidan hosil 
bo‘lgan  hujayraning  bo‘linib  ko‘payishi  yoki  nobud  bo‘lgunigacha  bo‘lgan 
davr  hayotiy  sikl  (hujayra  sikli)  deyiladi.  Hujayra  hayotiy  sikli  bir  nechta 
davrlardan iborat: 
Bo‘linish davri. 
Bunda hujayraning bo‘linishi sodir bo‘ladi.
8 ta giston oqsili molekulasi
nukleosomalardan iborat fi brillalar
xromosoma
xromatin
DNK
2 nm
30 nm
300 nm
700 nm
1400 nm

---

53
O‘sish davri.
  Hujayra  bo‘linib  ko‘paygach,  ma’lum  o‘lchamlarga  qadar 
hajmi ortadi, o‘sa boshlaydi.
Di
ff
 erensiatsiyalanish (ixtisoslashish) davri.
  Bu  davrda  hujayra  ma’lum 
tuzilish va funksional xususiyatlarga ega bo‘ladi. 
Yetuklik davri.
  Hujayra  ixtisosligiga  mos  holda  u  yoki  bu  funksiyani 
bajaradi.
Qarish davri.
  Bu  davr  hujayra  hayotiy  funksiyalarining  pasayishi  bilan 
ifodalanadi, hujayraning bo‘linishi yoki nobud bo‘lishi bilan yakunlanadi.
Hujayralar bo‘linishining ikkita usuli bor: mitoz va meyoz.
М
itoz
 – eukariot hujayralarning bo‘linishi jarayoni bo‘lib, uning natijasida 
dastlab  irsiy  material  ikki  hissa  ortadi,  so‘ngra  qiz  hujayralar  o‘rtasida  teng 
taqsimlanadi. 
Mitoz sikli 
–  hujayraning  bo‘linishga  tayyorgarlik  –