Biolog 10 indd

Transformatsiya. 
Ma’lum  sharoitda  bir  organizm  irsiy  molekulasi  har 
qanday  bo‘lagining  ikkinchi  organizm  irsiy  molekulasi  tarkibiga  birikish 
hodisasiga «transformatsiya» deb ataladi.
Pnevmokokklardagi  transformatsiya  hodisasi  1928-yili  ingliz  bakteriologi 
F. Griffi
  t tomonidan ixtiro qilingan. Uning tajribasi pnevmokokklarning ikki xil – 
S- va R-shtammlari ustida o‘tkazilgan. Pnevmokokk bakteriyasining S-shtammi 
maxsus qo‘shimcha kapsulaga ega bo‘lib, sirti silliq, R-shtammda esa kapsula 
bo‘lmaydi va sirti g‘adir-budur (S – inglizcha 
smooth  –  
silliq, R – inglizcha 
rough  – 
g‘adir-budur).  S-shtamm  bakteriyaning  kapsulasi  sichqon  organizmi  immun 
sistemasi  ta’sirini  o‘tkazmaganligi  sababli,  u  kasallik  qo‘zg‘atuvchi  bo‘lib, 
sichqonlarda pnevmoniya kasalligini keltirib chiqaradi va sichqonlar o‘ladi. 
R-shtamm esa kasallik keltirib chiqarmaganligi sababli, bu shtammlar bilan 
yuqtirilgan  sichqonlar  nobud  bo‘lmaydi.  Kasallik  qo‘zg‘atuvchi  S-shtamm 
qizdirilganda ular o‘ladi va o‘ldirilgan bakteriyalarni sichqonlarga yuborilganda 
sichqonlarda  kasallik  paydo  bo‘lmaydi.  Sichqonlarga  qizdirish  natijasida 
o‘lgan  bakteriyalar  S-shtammi  bilan  kasallik  qo‘zg‘atmaydigan  R-shtammga 
kiruvchi  tirik  bakteriyalarni  birgalikda  qo‘shib  yuqtirilganda  sichqonlarning 
o‘lishi  kuzatilgan.  O‘lgan  sichqonlarda  bakteriyalarning  S-shtammi  topilgan. 
Bu hodisaning mohiyati 66-rasmda ifodalangan.
S-shtamm pnevmokokk bak-
teriya hujayralarini parchalash 
yo‘li bilan ajratilgan hujayra-
siz ekstrakt olish.
S-shtamm pnevmokokk bak-
teriya hujayralarini parchalash 
yo‘li bilan ajratilgan hujayra-
siz ekstraktni R-shtamm bilan 
aralashtirib, R-shtammni 
S-shtammga transformatsiya 
qilish.