Мавзу: Экология фани ҳақида умумий тушунча

Suv va uning tirik organizmlar hayotidagi ahamiyati. 

    Astronomlar o'zga sayyoralarda hayot  bor  yoki  yo'qligini bilmoqchi bo'lsalar, avvalambor o'sha 

sayyorada suv bor yoki yo'qligini aniqlashga kirishadilar. Chunki, hayot bo'lishi uchun eng avvalo 

suv  mavjud  bo'lishi  kerak.  YErda  hayot  dastlab  suvda  paydo  bo'lib,  undan  quruqlik  –  havo  va 

tuproqqa  o'tganligini  fan  allaqachon  isbotlagan.  Suv  o'zining  erituvchanlik  hususiyati  bilan 

tabiatdagi  barcha  tirik  organizmlarning  hayotini  ta'minlab  turadi.  Rus  geologiya  fanining  otasi 

akademik  A.P.Karpinskiy  "Suv  eng  qimmatbaho  boylik  bo'lib,  usiz  yashash  mumkin  emas",  deb 

yozgan edi.  

     Kishilar  suvning  ahamiyatini  bilib,  qadimdan  daryo  yoki  ko'l  bo'yida  uylar,  shaharlar  qurib 

yashaganlar, ko'chmanchi xalqlar doimo suv bor joyni izlaganlar. Kishilar dam olish uchun doimo 

suv bo'lgan joylarga intiladilar. Suvda cho'milib turish kishi salomatligini saqlashda va chiniqishda 

eng  asosiy  vositadir.  Nemis  olimi  G.Libman  aytganidek,  "Bizning  planetamizda  kishilarning 

salomat  qolishlari  uchun  texnikaning  mo''jizalari  emas,  balki  toza,  ichish  uchun  yaroqli  suv  etarli 

bo'lishi  kerak".  Suv  barcha  tirik  mavjudotlarning  yashashi  uchun  tabiat  tomonidan  in'om  etilgan 

oliy  ne'matdir.  Biz  kundalik  hayotimizni  suvsiz  tasavvur  eta  olmaymiz.  Suv  inson  salomatligini 

saqlashda  katta  ahamiyatga  egadir.  Bilamizki,  odam  tanasining  75-80%  i  suvdan  iborat.  Agarda, 

tanasidagi suvni 6-8% ini yo'qotsa, harorati ko'tariladi, yurak urushi , nafas olishi tezlashadi, boshi 

aylanadi  va  og'riy  boshlaydi.  Suv  yanada  ko'proq  yo'qotilsa,  odam  halok  bo'lishi  ham  mumkin. 

Shundan  ko'rinib  turibdiki,  suv-hayot  tiriklik  manbaidir.  Uni  tejash,  asrab  avaylash  har  bir 

fuqaroning muqaddas burchiga aylanmog'i kerak. 

    Ma'lumki,  suv  sayyoramizning  70%  ni  tashkil  etib,  u  okeanlar,  dengiz,  daryo,  ko'l  va  er  osti 

suvlaridan tashkil topgan. Sayyoramizdagi mavjud suv zahirasining o'rtacha 1 foizini ichimlik suvi, 

qolgan qismini dengiz va okeanlarning sho'r suvlari tashkil etadi, qaysiki, ular ichishga, o'simlik va 

hayvonlarni  sug'orishga  yaramaydi.  Ammo,  okean  va  dengiz  suvlari  ham  iqlimni  hosil  qilishda, 

suvni  aylanma  harakatida,  ulardagi  barcha  o'simlik  va  hayvonlarning  yashashi  uchun  hamda  suv 

transporti vositalarini yurishi uchun katta ahamiyatga ega. 

    Atmosfera  havosining  isishi  tufayli  Arktika  va  tog'lardagi  muzliklarning  40  foizdan  ortig'i  erib 

ketdi, Afrikadagi Klimandjaro tog'i muzliklari erib tugagan, Antraktidadagi muzliklardan aysberglar 

hosil  bo'lib,  okean  suvlariga  erib  ketmokda.  Deyarli  har  yili  YEvropaning  ko'p  mamlakatlarida, 

Rossiyaning ko'p viloyatlarida suv toshqinlari sodir bo'lmoqda. Atmosfera havosining isishi davom 

etaversa  XXI  asrda  Dunyo  okeani  sathi  1-5  metrga  ko'tariladi,  quruqlikning  salmoqli  qismini  suv 

bosishiga olib keladi.  

    O'zbekistonlik  mutaxassislarning  hisob-kitobiga  ko'ra,  atmosfera  havosining  isishi  davom 

etaversa  2000-2030  yillarda  Respublikadagi  suv  resurslari  15-25%  kamayadi;  atmosfera  havosi 

isiganda  suvni  parlanishi  kuchayib,  ekinlar  rivojlanish  davrida  ko'p  marta  sug'orishni  talab  qiladi. 

Ekinlarga suv etishmasligidan hosildorlik kamayadi.