Energiyasi nazorati va hisobining avtomatlashtirilgan tizimlari

3.2.  Sanoat  korxonalarida  ENHAT  tashkil  etishning  iqtisodiy 
samaradorligi 
 
ENHATni  qurish  va  uni  ishlatishning  mazmuni  sarf  xarajatlarida 
korxona  mablag‘lari  va  energiya  resurslarini  doimiy  tejashdan  iborat. 
ENHATni  ishlatilishidan  iqtisodiy  samaraning  qiymatlari  korxonalar 
bo‘yicha energiya resurslarining yillik iste’molidan  o‘rtacha 15-30 % larga 
yetmoqda, ENHAT ni  yaratishga harajatlarni  o‘zini oqlashi  hisobot  yilining 
2-3  choragida  amalga  oshmoqda.  Bugungi  kunda  sanoat  korxonalarining 
ENHAT  tizimi  shunday  zarur  mexanizm  hisoblanadiki,  bu  tizimlarsiz 
energiya  resurslarini  yetkazib  beruvchilar  energiya  iste’moliga  to‘lov 
madaniyati bilan bog‘liq muammolarini yechish, energiya resurslarini tejash 

---

44 
 
va  korxona  mahsuloti  tannarxida  energiya  harajatlarining  ulushini 
kamaytirishi  mumkin  emas.  Korxonaning  energiya  iste’moli  darajasi  ikki:  
asosiy va tashkiliy-texnik tashkil etuvchilardan iborat. Asosiy tashkil etuvchi 
o‘rnatilgan  texnik  qurilmalar  energiya  sig‘imi  orqali  aniqlanadi.  Tashkiliy-
texnik  tashkil  etuvchi  (TTTE)  esa  korxona  xodimi  tomonidan  ishlab 
chiqarish  shaxsiy  manfaatlari  va  ehtiyojlaridan  kelib  chiqib  beriladigan 
qurilmalarni  ishlatish  rejimlari  orqali  aniqlanadi.  Energiya  iste’molining 
birinchi  (asosiy)  tashkil  etuvchisi  eskirgan  ko‘p  energiya  sig‘imili 
qurilmalarni  va  texnologik  jarayonlarni  zamonaviy  va  kam  energiya 
sig‘imililariga  almashtirilishini  talab  qiladi.    Bu  ishlab  chiqarishni 
modernizatsiya  
3.2.1-rasm. Korxona energiya iste’molining tashkil etuvchilari. 
qilish  va  yirik  investitsiyalarni  jalb  etilishiga  bog‘liq.  Lekin  bu  masala 
bugungi  kunda  sanoat  korxonalaridagi  muammoli  masala  hisoblanadi. 

---

45 
 
Shuning  uchun  katta  pul  sarflarini  talab  qilmaydigan  va  ishlatish  yuqori 
samarani  beradigan  korxona  energiya  iste’moli  darajasida  TTTE  ni 
minimallashtirish imkoniyatiga e’tiborni qaratish zarur. Bu tashkil etuvchini 
minimallashtirishning  dolzarbligi  ishlab  chiqarishni  modernizatsiya  qilish 
natijasida asosiy energiya iste’molini qisqartirilganidan keyin ham saqlanadi.