O‗zbekiston respublikasioliy va o‗rta

.  
Xushmuomalalik  - 
so‗z  kundalik  hayotda  fikr  almashuv  quroli  hisoblanadi. 
Odatda o‗zimiz aytayotgan yoki eshitayotgan so‗zlarning butun mohiyati haqida ko‗p 
o‗ylab  o‗tirmaymiz.  Bunga  hojat  ham  yo‗q.  Bizni  gap  zamiridagi  natija  qiziqtiradi, 
xolos.  Darhaqiqat,  so‗z  ham  jonli  narsa.  Uning  qudrati  insonda  hayajon  qo‗zg‗ab, 
                                                           
8
Karimov I. A. Yuksak ma‘naviyat yengilmas kuch. –Toshkent: Ma‘naviyat, 2008. – 27 b. 

---

28 
 
yuragida ezgu xislar tug‗dirishida. Xalq bunday so‗zlarni ardoqlab kutib oladi: u endi 
ma‘naviy  boylikka  aylanadi.  Oilada  yoki  jamiyatda  sodir  bo‗ladigan  katta–kichik 
janjallarni  diqqat  bilan  kuzatilsa,  barchasining  sababi,  ko‗pincha,  qo‗pol  so‗z  yoki 
yomon  muomalaga  borib  taqalishi  muqarrar.  Bir  kishi  o‗ylamasdan  gapirib  qo‗ysa, 
boshqasiga  shu  gap  yoqmaydi  va  natijada  bekordan  bekorga  janjal  kelib  chiqadi. 
Shirinso‗z ko‗pgina muvaffaqiyatlarning omilidir, aytish joiz bo‗lsa, u taraqqiy etgan 
jamiyat  tashkil  yetishning  asoslaridandir.  Shuning  uchun  ham  bu  narsaga  barcha 
tarbiyachilar va islohchilar katta ahamiyat beradilar. Ular doimo boshqalarga yaxshi 
so‗zlarni  aytish,  muloyim  gaplarni  tanlashga  undaydilar.  Yaxshi,  muloyim  gapni 
ishlatish insonning obro‗sini orttiradi, do‗stlarini ko‗paytiradi, hammaning hurmatiga 
sazovor qiladi.  
Insonning  muomalasiga  qarab,  axloqiga  ham  baho  beriladi.  So‗z  orqali 
insonlarning  tafakkuri,  fikri  anglashiladi,  muomala  madaniyati  orqali  u  kishining 
odobi,  kelib  chiqishi,  naslu–nasabi,  ota–onasi  va  ustozining  bergan  ta‘lim  tarbiyasi 
namoyon  bo‗ladi.  Til  -  inson  tafakkurining  mahsuli.  U  inson  madaniyati,  fikriy 
go‗zalligini,  yaxshi,  ibratli,  havas  qilsa  arziydigan  fazilatlarni  yuzaga  chiqaruvchi 
vositadir.  Uning  insonga  ta‘siri  ham  shunga  yarasha.  Har  bir  so‗zni  o‗z  vaqtida 
so‗zlash, so‗zlashdan oldin puxta o‗ylab ko‗rish kerak. 
Demak,  shirin  so‗zli  bo‗lish  tarbiyalanganlik  belgisidir.  Kuch  bilan  erisha 
olmagan narsaga so‗z bilan erishish mumkin. 
Muomalada  asosiy  vosita  til  hisoblanadi.  Shuning  uchun  ham  til  aloqa  quroli 
deyiladi. Insonning tili shirin, muomalasi madaniyatli bo‗lsa, qisqa vaqt ichida xalq 
orasida  obro‗-e‘tibor  topadi.  Aksincha,  sergaplik  hech  qachon  kishiga  obro‗ 
keltirmaydi.  Ayniqsa,  mahmadonalik  yosh  bolaga  xos  xususiyat  bo‗lib,  kattalar 
uchun  bu  qusur  insonni  doimo  obro‗sizlantirgan.  Shuning  uchun  ham  o‗tmishda 
yashab  o‗tgan  mutafakkirlarimiz  tilga,  so‗zga  hurmat  bilan  yondashishni 
ta‘kidlaganlar. Demak, xushmuomalalik - ko‗ngildagi ardoqli fikrlarni, eng noyob his 
–  tuyg‗ularni,  eng  ezgu  niyatlarni  insonlar  bilan  baham  ko‗rish,  osoyishtalik, 
vazminlik, xotirjamlik bilan ish tutish demakdir.