O‗zbekiston respublikasioliy va o‗rta

Yaponiya. 
Yaponiya  har  doim  o‗zining  an‘anaviy  yapon  xushfe‘lligi  va 
xushmuomaligi  bilan  tanilgan.  Yaponiyada  yoshu  qari  past  ovozda  gaplashadi. 
Yaponlarda  birmuncha  issiqlik  bo‗lmasa-da, juda  xushmuomala  xalq hisoblanadilar. 
Yaponlar  uchun  xushmuomalik  va  odob-axloq  qoidalari  deyarli  muqaddas 
hisoblanadi. 
Yapon  etiketi  ma‘nosini  tushuntirish  uning  tamoyillaridan  boshlanadi. 
Yaponlarning  oilaviy  kutubxonasida  boshqa  adabiyotlar  bilan  birga  etiket  bo‗yicha 
ko‗rgazmali kitoblar, xushfe‘llilik qonunlarini o‗rganish uchun amaliy qo‗llanmalarni 
uchratish  mumkin.  Idoralar  va  hukumat  muassasalarida  yangi  xodimni  ishga  qabul 
qilishdan  oldin,  uning  etiket  qoidalarini  qay  darajada  bilishini  tekshiradilar.  Yapon 
etiketi  insoning  uyda,  ko‗chada,  ishda  qanday  tuta  bilishi  kerakligini  belgilaydi. 
Yaponlar  choyni  qanday  uzatishni,  qanday  kiyinishni,  bosh  kiyimlardan  qanday 
foydalanishni bilishlari shart. 
Yevropa  etiketidan  farqli  o‗laroq,  yapon  etiketi  qoidalari  bo‗yicha  zinadan 
harakatlanayotganda erkak kishi chap tarafda turishi, zinadan ko‗tarilayotgan paytda 
erkak  kishi  ayol  kishidan  avval,  zinadan  tushayotgan  paytda  esa  erkak  kishi  orqada 
bo‗lishi kerak. 
Yaponlar  xushmuomala  va  o‗zini  qo‗lga  ola  bilgan  insonlardir.  Ular  uchun 
boshqa  dunyo  xalqlari  kabi  etiket  qoidalari  juda  muhimdir.  Yaponlar  o‗zlarining 
an‘analariga  boshqalarning  rioya  qilishini  majburiy  deb  hisoblamasalar-da,  ularga 
rioya  qilganlarga  nisbatan  samimiy  minnatdorchilik  bilan  muomalada  bo‗ladilar. 
Yaponiyada  bosh  egib  so‗rashish  an‘anasi  hali  ham  keng  tarqalgan  bo‗lgani  uchun 
mehmonlarga ham bunga javoban biroz boshini egib salomlashish tavsiya qilinadi. 
Xitoy. 
An‘analarga alohida yondashish, tartib, o‗rnatilgan qoida va an‘analarga 
amal  qilish  uning  xulq  va  odob  ta‘limotining  asosi  bo‗lib  qolgan.  Hozirgi  paytda 
konfutsianlik shartlari va insonlar o‗rtasidagi munosabatlarning jiddiy vertikal tizimi 
ortda  qoldi.  Muomala  qilish,  xulq-atvor  tamoyillari,  kiyim  shartlari  jamoat 
ierarxiyasiga bog‗liq bo‗lmagan holda qat‘iylik tusini yo‗qotdi. Ayollar erkaklar kabi 
bir  xil  imtiyozlarga  ega  bo‗ldilar.  Shu  bilan  birgalikda,  kattalarga  hurmat  va  milliy 
madaniyat, tarix, adabiyotga nisbatan e‘tibor tuyg‗ulari saqlanib qoldi. Shuni yodda 
tutish kerakki, Xitoyda etiketning asosiy xususiyati xushmuomalalikdir. 
Xitoyda  yoshi  katta  yoki  notanish  shaxslar  bilan  muomualada  «siz»,  deb 
muloqotda bo‗lish, Yevropa davlatlariga nisbatan kam ishlatiladi. Xitoyliklar asosan 
muloqotda bo‗lganda  «sen», deb  muomalada bo‗ladilar, bu, o‗z  navbatida, rus  yoki, 

---

132 
 
masalan  fransuz  kishilik  olmoshiga  to‗g‗ri  keladigan  to‗liq  analog  bo‗lib 
hisoblanmaydi. Muloqotda shaxs hurmat yuzasidan ikkinchi shaxsga nisbatan kishilik 
olmoshi o‗rniga — janob (xonim) va familiyasini qo‗shib murojaat qilishi mumkin.