1 – ma’ruza ijtimoiy ekologiya fani reja

6-ma’ruza: BARQAROR RIVOJLANISH VA IJTIMOIY EKOLOGIK 

TADQIQOTLAR 

Reja: 

1. Barqaror rivojlanish ta’rifi va tushunchasi.  

 2.  Barqaror rivojlanishning tashkil qiluvchi  iqtisodiy, ijtimoiy  

---

     va ekologik yo‘nalishlari.  

 3.  Ijtimoiy-ekologik tadqiqotlar olib borishning ahamiyati.  

      Tayanch iboralar:konsepsiya, global, terrorizm, ekstremizm, fanatizm, 

ekstensiv, etnik, shovinizm, sammit, simpozium, strategiya, taktika, karer, 

noosfera 

         1. Barqaror rivojlanish ta’rifi va tushunchasi.  

         Hozirgi  kunda  umumiy  ekologik  xarakterga  ega  bo‘lgan  va  echimini  hal 

qilishini  talab  etadigan  muammolarga  V.V.Vernadskiyning  noosfera  to‘g‘risidagi 

barqaror rivojlanish konsepsiyalari, ekologik muammolarga bag‘ishlangan xalqaro 

shartnomalar 

va 

shu 

kabilar 

kiradi. 

        Kelgusi  avlod  uchun  barcha  imkoniyatlarni  saqlab  qolgan  holda  inson  o‘z 

ehtiyojlarini  va    talablarini  qondira  oladigan  darajadagi  rivojlanish  barqaror 

rivojlanish deyiladi.  Tashqi muhit va ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishni bir-biridan 

ajratmagan holda olib borilishi  barqaror rivojlanish konsepsiyasining asosini tashkil 

etadi.  Demak,  ana  shu  nuqtai  nazardan  qaralganda  sog‘lom  ijtimoiy  –  iqtisodiy 

muhitda  sog‘lom tashqi  muhit  mavjud  bo‘ladi.  Birlashgan  millatlar  tashkilotining 

asosiy  hujjati    «XXI  kun  tartibi»da  barqaror  rivojlanishni  ta’minlaydigan  keng 

ko‘lamdagi  masalalar  ko‘zda  tutilgan.  Mazkur  masalalarga  iqlim  o‘zgarishining 

oldini  olish,  cho‘llashishga  qarshi  kurashish,  ekologik  ta’limni  kuchaytirish,  turli 

xildagi  ekologik  ishlarnii  takomillashtirish  va  boshqalar  kiradi.  Qayd  etilgan 

ekologik  muammolarni  hal  etishda  inson  faoliyati  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  barcha 

masalalarning muhimliligini  e’tiborga olmoq zarur. Bu sanoat va qishloq xo‘jaligida 

ishlatiladigan  texnologiyalarni  takomillashtirish,  qashshoqlikka  qarshi  kurashish, 

tumush darajasini yuksaltirish, atrof muhit muhofazasiga jiddiy e’tibor qaratishdan 

va  boshqa  muammolarni  o‘z  ichiga  oladi.  Xuddi  shunga  o‘xshash    40  dan  ortiq 

muammolar  4 ta bo‘limga birlashtirilgan.   

     1. Xarakat dasturi  

     2. Ijtimoiy-iqtisodiy aspektlar;  

     3. Aholining rolini kuchaytirish;  

     4. Bajarish vositalari. 

     Birlashgan  millatlar  tashkiloti  barqaror  rivojlanishni  e’lon  qilib  barcha 

davlatlardan  shu  konsepsiyalar  asosida  o‘zlarining  milliy  barqaror  rivojlanish 

kotsepsiyalarini qabul qilishini so‘ragan va hozirgi kunda ko‘pchilik davlatlar, shu 

jumladan  bizning  respublikamizda  ham  shunday  konsepsiyalar  qabul  qilingan. 

Hozirgi  kunda  Respublikamiz  10  dan  ortiq  konvensiyalarga  qo‘shilgan.  Ular 

quyidagilardir: 

        Tabiatga zarar keltirishga qaratilgan har qanday harbiy va boshqa xil ta’sirlarni 

man etish konvensiyasi (5 oktyabr 1978 yil); 

       Ozon qatlamini himoya qilish Vena konvensiyasi; 

---

      Ozon  qatlamiini  emiruvchi  moddalar  bo‘yicha  Monreal  qarori  (18  may  1993 

yil); 

      Xavfli chiqindilarni tashqariga tashib chiqarishni nazorat qilish bo‘yicha Bazel 

konvensiyasi (22 dekabr 1995 yilda ); 

     Iqlimning o‘zgarishi bo‘yicha BMT ning Ramkaviy Konvensiyasi (10 iyun 1993 

yilda); 

    Biologik xilma – xillik konvensiyasi (6 may 1995 yilda ); 

   CHo‘llanishga  qarshi,  yoki  jiddiy  cho‘llanishni  o‘z  boshidan  kechirayotgan    

Afrika qit’asi bo‘yicha BMT konvensiyasi (31 avgust 1995 yilda ; 

    Yo‘qolish  arafasida  turgan  yovvoyi  flora  va  faunalarning  xalqaro  savdosi 

bo‘yicha konvensiya (1 iyul 1997 yilda); 

   Tabiat va madaniy merosni asrash konvensiyasi (22 dekabr 1995 yilda); 

   Migratsiya qiluvchi (ko‘chib yuruvchi) yovvoyi hayvonlarni asrash bo‘yicha Bonn 

konvensiyasi (1 may 1998 yilda). 

    Bulardan tashqari O‘zbekiston Respublikasi tashqi muhitni muhofaza qilish 

bo‘yicha 12 ta xalqaro kelishuvlarga qo‘l qo‘ygan.