P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

tasawurlar 

d e b   atalsa  h a m ,  le k in   bu  ta sav - 

v u rla r  o 'z la rin in g   b ir  q a n c h a   x u su siy atlari  b ilan   x o tira   ta s a w u r la r id a n  

farq  qilad i.

1.  Y u q o rid a  aytib  o 'tilg a n id e k ,  x o tira  ta s a w u rla ri  ilgari  id ro k   q ilin g an  

b u y u m la r  o b ra z in in g   g av d alan ish id ir.  X ayol  ta sa w u rla ri  esa  x o tira   tasav - 

v u rlarin i  m u ra k k a b   ijodiy  qayta  ishlash  natijasida  vujudga  kelad i.  Xayol 

ta s a w u rla ri  x o tira ta s a w u rla rin in g  tak ro rlan ish i  em as,  balki  y an g ich a  hosil 

b o ig a n   ta s a w u rla rd ir.

2.  X ayol  ta s a w u rla ri  k o 'p in c h a  o 'z in in g   k o 'p ro q   t o i i q   b o iis h i,  lo ’nda 

va  y o rq in   b o iis h i  b ilan   xo tira  ta s a w u rla rid a n   farq  qiladi.  S h u   jih a td a n  

q a ra g a n d a ,  xayol  ta s a w u rla ri  idrok  obrazlariga  v aq in ro q   b o i a d i .

3.  T a s a w u r  o b y ek ti  b ila n   tan ish lik   hissi  va  shu  obyekt  real  m avjud 

b o i i b   tu rib d i  yoki  m avjud  b o ig a n ,  ta s a w u rn in g   m azm u n i  o b v ek tg a  m u ­

vofiq  keladi  d eg an   ish o n c h   xotira  ta sa w u rla rig a   xos  b elgilardir.  B unda 

m a n a  sh u n d a y   ish o n c h   id ro k la m in g   obyektivligiga  boMgan  ish o n ch g a  va- 

q in ro q d ir.

A m m o   xayol  ta s a w u r la r i  esa  h a m ish a   a lo h id a   b ir  «yangilikni*  va 

« n o m a iu m lik n i»   his  q ilish  tu y g 'u sin i  b erad i.  Shu  sababli  x o tira  tasavvur- 

lari  ta s a w u r   q ilin g a n   n a rs a n in g   m avjudligiga  yoki  h a q iq a tn n   m avjud 

b o ig a n lig ig a   y o x u d   m a v ju d   b o ia ja g ig a   a lo h id a   is h o n c h   hissi  b ila n

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bogM angan  boMadi  va  ta s a w u r n in g   m a z m u n i  sh u   n arsag a  m uvofiq  d eg an  

a lo h id a  h isn i  vujudga  k eltirad i.

B u n d a  ta s a w u r   q ilin g an   n a rsan in g   realligiga  toMa  ish o n c h   boMishi 

m u m k in   va  b u n in g   realligiga  sh u b h ala n ish ,  ish o n m aslik   va  h a tto   b u   real- 

likning  in k o r  qilinishi  h a m   m u m k in .

X otira  ta sa w u rla ri  o £tm ish d a   k o ‘rilgan  va  esh itilg an   n a rsa la rn in g   esga 

tu sh ish i  b ilan   bogM angan  boMib,  passivroq  x a rak terg a  egadir.  X ayol  tasav - 

v u rlarin in g   k o ‘pchiligi  o ‘z in in g   faolligi  b ilan   farq  qiladi:  bu  ta s a w u rla r 

m asofa yoki vaqt jih a td a n   b irm u n c h a   olisroqqa intilish  bilan  bogM angandir.

X ayol ta sa w u rla rin in g  bu xususiyatlarini shu  narsa b ilan  izohlash  m u m - 

kinki,  b u   ta s a w u r la r  e h tiy o jn in g   kuchli  ravishda  n am o y o n   b o £lishi  n a ti­

jasida,  in so n d a   qiziqish  va  id e a lla r  borligi  sababli,  in so n d a   xilm a-xil  his- 

siy o tlar  va ju m la d a n   yan g ilik n i  his  qilish  tu y g ‘ulari  p ay d o   boMganligi  n a ­

tijasida  vujudga  keladi.