Standartlashtirish asoslari


Kattalikning  o`lchamligi



Download 2,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet111/246
Sana11.01.2022
Hajmi2,35 Mb.
#345785
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   246
Bog'liq
standartlashtirish asoslari

 
Kattalikning  o`lchamligi
  deb,  shu  kattalikning  tizimdagi  asosiy    kattaliklar 
bilan  bog`liqligini  ko`rsatadigan  va  proportsionallik  koeffitsienti  1  ga  teng  bo`lgan 
ifodaga aytiladi. 


 
113 
 
Kattaliklarning  o`lchamligini  dimension  -  o`lcham,  o`lchamlik  ma’nosini 
bildiradigan (ingl.) so`zga asoslangan holda dim simvoli bilan belgilanadi. 
 
Odatda,  asosiy  kattaliklarning  o`lchamligi  mos  holdagi  bosh  harflar  bilan 
belgilanadi, masalan, 
dim l = L;   dim m = M;  dim t = T. 
 Hosilaviy  kattaliklarning  o`lchamligini  aniqlashda  quyidagi  qoidalarga  amal 
qilish lozim: 
1.
 
Tenglamaning  o`ng  va  chap  tomonlarining  o`lchamligi  mos  kelmasligi  mumkin 
emas,  chunki,  faqat  bir  xil  xossalargina  o`zaro  solishtirilishi  mumkin.  Bundan 
xulosa  qilib  aytadigan  bo`lsak,  faqat  bir  xil  o`lchamlikka  ega  bo`lgan 
kattaliklarnigina algebraik qo`shishimiz mumkin. 
2.
 
O`lchamliklarning  algebrasi  ko`payuvchandir,  Ya’ni  faqatgina  ko`paytirish 
amalidan iboratdir. 
2.1. 
Bir nechta kattaliklar ko`paytmasining o`lchamligi ularning o`lchamliklarining 
ko`paytmasiga  teng,  Ya’ni: 
A,  B,  C,  Q
  kattaliklarining  qiymatlari  orasidagi 
bog`lanish 
Q = ABC
 ko`rinishda berilgan bo`lsa, u holda  
dim Q = (dim A)(dim B)(dim C).  
2.2. 
Birkattalikniboshqasigabo`lishdagibo`linmaningo`lchamligiularningo`lchamli
klariningnisbatigateng, Ya’ni
Q = A/B
bo`lsa, uholda 
dim Q = dim A / dim B. 
2.3. 
Darajagako`tarilganihtiyoriykattalikningo`lchamligiuningo`lchamliginishudar
ajagaoshirilganligigatengdir, Ya’ni, 
Q = A
n
bo`lsa, uholda,    
dim Q = dim A
n

Masalan, agartezlik
v = l/t
bo`lsa, uholda 
dim v = dim l / dim t = L/T = LT
-1

 
SHundayqilib, 
hosilaviykattalikningo`lchamliginiifodalashdaquyidagiformuladanfoydalanishimizmu
mkin: 
dim Q = L
n
M
m
T
k
...., 


 
114 
bunda, 
L,  M,  T
...,  -  mosravishdaasosiykattaliklarningo`lchamligi; 
n,  m,  k...,
  -  
o`lchamlikningdarajako`rsatkichi.  
Har bir o`lchamlikning daraja ko`rsatkichi musbat yoki manfiy, butun yoki kasr 
songa  yoxud  nolga  teng  bo`lishi  mumkin.  Agar  barcha  daraja  ko`rsatkichlari  nolga 
teng  bo`lsa,  u  holda  bunday  kattalikni 

Download 2,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   246




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish