M illiy universiteti

Beruniy  bilan  zamondosh  bo'lgan  Abu  Abdulloh  al-Xoraz-
 
miy 
(vafoti  997  y.)  ham  o'zining  “Mafotix-ul-ulum  (Ilmiar kaiitiari) 
asarida  o'sha  davr  notiqligining  ba'zi  bir  masalalari,  adabiyotshu- 
noslik fani istilohlari, ulaming ta'rifi haqida,  shuningdek,  devonxona 
ish  qog'ozlari  va  ulaming  shakllari,  ishlatiladigan  tlerminlar  (atama- 
lar) haqida ma'lumot beradi. Asaming beshinchi bobida aruz va qofi- 
ya ilmi  hamda she'riyatda ishlatiladigan badiiy tasvir vositalari,  ular- 
ning  fazilatlari  va  nuqsonlari  ustida  so'z  boradi.  Asarda  aruz  ilmi, 
undagi  15  bahr  ko'rninishlari  she'riy  misollar  bilan  beriladi.  Aruz 
ilmiga tutash qofiya ilmi, uning istilohlari ta'rif va izohlar bilan qayd 
etiladi.  Asaming  beshinchi  bobi  besh  bo'linmadan  tashkil  topgan. 
Beshinchi bo'linma X asr O 'rta Osiyo she'riyatiga bag'ishlangan.  Bu 
shuni  ko'rsatadiki,  X  asrdayoq  o'lkamizda  badiiy  nutq  yuksak dara­
jada  rivojlangan,  uning  nazariyasi  mukammal  ishlangan  edi”. 
(X.Xaymllaev,  R.M.Bahodirov.  Abu  Abdullo-al-Xorazmiy.  М., 
1988. 58-bet; “O'zbek. Adabiyoti va san'ati”.  1989,  18 avgust).
So'zning  qadri,  undan  foydalanish,  kam  so'zlab,  ko'p  ma'no 
yuklash, ravshan fikrlash kabi  masalalar ustida ХП-ХШ asr mutafak- 
kirlari  Yusuf  Xos  Hojib,  Ahmad  Yugnakiylar  ham  ibratli  fikrlar 
bildirganlar.
Ulug'  shoir