M illiy universiteti

Ikkinchi  holat: 
Yomonlovchini  ichida  yomon  ko'radi,  lekin, 
unga  aziyat  berishdan  tiyiladi.  M aqtovchining  maqtovidan  xursand 
bo'ladi,  lekin  xursandchiligini  oshkor  qilishdan  saqlanadi.  Bu  ham 
noqislikdir.
Uchinchi  holat: 
M aqtovni  ham,  tanqidni  ham  birday  qabul 
qiladi.
To'rtinchi  holat: 
Ibodatdagi  sodiqlik:  maqtovchining  dinga 
nisbatan yomonlik qilayotganini  sezib, undan nafratlanadi va yomon- 
lovchidan xursand bo'lib, unga hech narsa demaydi”.
Rasululloh  (s.a.v.)  maqtovchilaming  yuziga  tuproq  sepishni 
buyurdilar.  Miqdod  (r.a.)  kunlardan  birida  Usmon  (r.a.)  ni  bir  kishi 
madh  qilayotganini  к о 'rib,  tiz  cho'kdilar-da,  uning  yuziga  tuproq 
sochdilar,  shunda  Usmon  (r.a.):  “Nima  qilayapsan?”  dedilar.  U: 
“Rasululloh  (s.a.v.):  “Maqtovchini ko'rsangiz,  yuziga tuproq  sochin- 
giz” dedilar”, dedi.
G'iybat nima?
Rasululloh (s.a.v.) g'iybatni tushuntirdilar:  “G 'iybat nima ekanli- 
gini  bilasizlarmi?”  deydilar.  Sahobalar:  “Alloh  va  uning  rasuli  bil- 
guvchiroqdir”,  dedilar.  “Sen o 'z  birodaringni  yomon ko'rgan  narsasi 
bilan  eslashingg'iybatdir”.  So'radilar:  “Agar  aytgan  narsam  biro- 
darimda  bo'lsachi?”  Rasululloh  (s.a.v.)  dedilar:  “Agar  aytgan  nar- 
sang  birodaringda bo'Isa,  o'shag'iybatdir.  Agar aytgan  narsang biro- 
daringdabo'lm asa, u bo'htondir” (Muslim rivoyati).
G 'azzoliy  (r.a.)  dedilar:  “Bilginki,  g'iybatning  chegarasi  o 'z  
birodaringni  yomon  ko'rgan  narsasi  bilan  eslashingdir.  Garchi,  bu 
narsa  u  kishiga  etib  borgan  bo'Isa  ham.  Bu  narsalar  uning  nasabi,
120

---

xulqi,  dini. va  dunyosidagi  kamchilikiarini  eslashingdir.  Bu  narsaga 
hatto kiyimdagi,  hovlidagi kamchiliklar ham kiradi”.
Badandagi  nuqson:  ko'r,  shol,  qilay,  uzunlik,  kaltalik,  qoralik, 
sariqlik,  kallik  va  boshqa  shu  kabi  inson  yomon  ko'radigan  sifatlar 
bilan bir kishini eslashg' iybatdir.
Nasabdagi  kamchiliklar:  uning  otasi  oddiy  xalq  vakili  yoki  hind 
yoki  fosiq yoki  xasis  o'tgan  bo'lsa,  bularni  nasabga qo'shib  gapirish 
g'iybatdir.  Xulqdagi  kamchiliklar:  baxil,  mutakabbir,  g'azabnok, 
qo'rqoq, qalbi zaif bo'lsa, shu kabi  so'zlar bilan atashg'iybatdir.
Agar dinida ochiq nuqsonlar bo'lsa, masalan, u yolg'onchi, aroq- 
xo'r,  xoin,  zolim,  namoz  va  zakotga  sustkash,  najosatdan  saqlan- 
maydigan,  ota-onasiga yaxshilik  qilmaydigan,  ro'zada  ham  g'iyobat 
va  yomon  so'zlardan  saqlana  olmaydigan  bo'lsa,  buni  gapirish  yoki 
eslatish g'iybatga kirmaydi.
Agar  kishi  odobsiz,  dangasa  va  mutakabbir  bo'lsa,  shularga 
nisbat  berib  aytilgan  so'zlarg'iybatdir.  Kishining  kiyimini  gapirish 
ham g'iybatga kiradi.