Axborot texnologiyalari universiteti

Optik kabel o‘zagi. 

Hozirgi zamon optik kabellarining o‘zak tuzilishi turli xil 

ko‘rinishga ega bo‘lib, ular optik tolalarning joylanishiga bog‘liq bo‘lganligi hisobiga 

ikki guruxga bo‘linadi: zich joylashgan va bo‘sh joylashgan. Optik tolalarni kabel 

o‘zagida zich ravishda joylanish guruxi 6.1-rasmda keltirilgan.

 

 

 

a)

 

                                                              

b)

 

6.1-rasm. Kabel o‘zagining zich ravishda joylanish tuzilishi: 1-optik tola birlamchi va 

ikkilamchi qoplam orasida; 2-kuchlantiruvchi element; 3-optik tola birlamchi qatlam 

orasida; 4-ikkilamchi tasmali qatlam; 5-plastmassa tasma.

 

Birlamchi va ikkilamchi muhofazalovchi qoplamga ega bo‘lgan optik tolalar 

markaziy kuchlantiruvchi element atrofiga konsentrik ravishda o‘ralgan qatlamli 

tuzilishga (6.1,a – rasm) ega. Agar juda ham ko‘plab optik tolalarga ega bo‘lgan kabel 

bir nechta qatlamlardan iborat bo‘lishi yoki bitta qatlamda bita dona optik tolalar 

o‘rniga modullarni qo‘llash mumkin. Bunday modullar birlamchi qoplamga ega bo‘lgan 

1 

2 

5 

---

bir nechta optik tolalar ikkilamchi qoplamga ega bo‘lgan naycha ichida joylashadi. 

Qatlamli tuzilish esa keng ravishda qo‘llanuvchi eski tuzilishdagi optik kabel tuzilishida 

qo‘llanilgan. 

Tasmasimon tuzilishda (6.1,b – rasm) birlamchi muhofazalovchi qoplamga ega 

bo‘lgan optik tolalar bir qatorda joylanishi mumkin yoki umumiy ikkilamchi tasmali 

qoplam orasida joylanishi mumkin. Bundan tashqari chetlari bir-biri bilan yopishtirib 

mahkamlangan va ichi to‘ldirgich bilan to‘ldirilgan ikkita plastmassa tasma orasida 

joylashtirilishi ham mumkin. Bunday tasmali modul ichi 2….24 tagacha optik tolalar 

bilan to‘ldiriladi. Ba’zi bir hollarda birlamchi va ikkilamchi qoplamga ega bo‘lgan optik 

tola yon tomon yuzasi butun uzunlik bo‘yicha yelimlab ulash hisobiga hosil bo‘luvchi 

tasma ko‘rinishda bo‘lishi ham mumkin. Optik kabelning o‘zagi tasmali modullar 

qatoridan (tasmali matrisa) ham tashkil qilingan bo‘lishi mumkin. 

O‘zagi bo‘shliq tuzilishdagi (6.2 – rasm) optik kabellar naychasimon (modulli) va 

profillangan (oraliqlarga joylashtirilgan) konstruktiv tuzilishga ega. Modulli tuzilishda 

(6.2,a – rasm) bitta yoki bir nechta birlamchi muhofazalovchi qoplamga ega bo‘lgan 

optik tolalar ikkilamchi muxofazalovchi qoplam vazifasini bajaruvchi polimer naycha 

ichiga bemalol ravishda joylashtiriladi. Naychaning diametri 2….3mm, shunday usul 

yordamida tashkil qilingan modullar markaziy kuchlantiruvchi element atrofida spiral 

ko‘rinishda o‘ralib chiqiladi. Ba’zi bir optik kabellarning o‘zagi bitta diametri 6…10 

mm bo‘lgan markaziy naychali moduldan tashkil etilib unda birlamchi qoplamga ega 

bo‘lgan 50 tagacha optik tolalarni joylashtirish mumkin. Optik tolalarning montajini 

osonlashtirish maqsadida ular bog‘lam ko‘rinishida guruhlashtiriladi. Optik kabelning 

lozim bo‘lgan mustahkamlik chegarasiga erishish uchun kabel o‘zagi va 

muhofazalovchi qobiq orasiga yoki qobiq ichi metal simlar yoki sintetik mustahkam 

iplar yordamida mustaxkamlanadi. 

 

a)

 

                                                           

b)

 

6.2 – rasm. O‘zagi bo‘shliq tuzilish ko‘rinishlari: 1- optik tola; 2- polimer naycha 

(modul); 3- kuchlantiruvchi element; 4- plastmassali tayanch o‘zak. 

 

1 

2 

3 

3 

1 

4 

---

Profillangan (o‘zak oraliqlarida joylashgan tolalar) o‘zak (6.2,b- rasm) to‘g‘ri 

burchakli plastmassali yoki V – ko‘rinishdagi oraliqlardan iborat bo‘lgan plastmassa 

o‘zak spiral shaklda joylashtirilgan o‘zakdagi kesilgan oraliqlarga birlamchi 

muhofazalovchi qoplamga ega bo‘lgan bitta yoki bir nechta optik tolalar bemalol 

joylashtiriladi. Kabelning kuchlantiruvchi elementi kabelning o‘zak o‘qi bo‘yicha 

joylashgan. 

To‘liq tuzilishga ega bo‘lgan kabel o‘zagi bir muncha oson tayyorlanish 

texnologiyasi bilan farqlanib unchalik katta bo‘lmagan gabarit o‘lchamlariga ega 

bo‘lgan ko‘ndalang yuzasini to‘ldirgich bilan to‘ldirishi hisobiga erishiladi. Ammo 

to‘liq tuzilishdagi o‘zakda optik kabelning o‘lchamlaridagi mexanik  va harorat 

o‘zgarishi o‘z navbatida optik tolalarda mexanik kuchlanganlik holatini hosil qiladi va u 

o‘z navbatida mikro yorilishlarni hosil bo‘lishiga olib keladi. Bu esa o‘z navbatida 

qo‘shimcha (kabel) yo‘qotuvchanligini birmuncha oshishiga va vaqt o‘tishi bilan optik 

parametrlarni o‘zgarishga hamda optik tolani uzilishiga olib keladi.