Axborot texnologiyalari universiteti

5. Sinxron raqamli transport modul satxi va optik kabel rusumini 

tanlash

 

 

Tolali optik liniya magistralini loyihalashtirishda raqamli aloqa uzatish vositalarini 

qo‘llash zarur. Bugungi kunda bunday aloqa uzatish vositalari vazifasini sinxron 

raqamli iyerarxiya (SDH – Synchronous Digital Hierarchy) turkumiga mansub bo‘lgan 

---

aloqa uzatish vositalari bajaradi. Raqamli aloqa uzatish vositalari raqamli ma’lumotlarni 

siklik, blok–sikl strukturasi asosida amalga oshiriladi. Bunda qaytarilish davri 125 

mksga teng bo‘ladi va ular transport modullari yordamida amalga oshiriladi. Transport 

modullari o‘zlarining satxlari yoki ma’lumotlarni uzatish tezliklari va tarmoqda hosil 

qilinadigan uzatiladigan kanallar (oqimlar)  soni bilan farqlanadi. SDH transport moduli 

beshta satxga bo‘linadi. 5.1– jadvalda SDH transport modulini satxlari keltirilgan.

 

5.1–jadval

 

SDH transport modulining 

satxi 

Transport 

moduli 

Uzatish 

tezligi, 

Mbit/s 

Telefon kanallari 

soni 

SDH ning birinchi satxi 

STM – 1 

155,52 

1890 

SDH ning ikkinchi satxi 

STM – 4 

622,08 

7560 

SDH ning uchinchi satxi 

STM – 16 

2488,32 

30240 

SDH ning to‘rtinchi satxi 

STM – 64 

9953,28 

120960 

SDH ning beshinchi satxi 

STM – 256 

39813,12 

483840 

 

Bizga ma’lumki, telekommunikasiya tarmoqlari global, magistral (milliy), hududiy 

va maxalliy tarmoqlarga bo‘linadi.  5.2 – jadvalda turli xil transport modulining 

satxlarini turli aloqa tarmoqlarida qo‘llanishi ko‘rsatilgan.

 

 

5.2–jadval 

Tarmoqlar 

Transport modullari 

Global 

Milliy 

Hududiy 

Mahalliy 

Lokal 

STM – 256, DWDM, WDM 

STM – 64, STM – 16, DWDM 

STM – 4, STM – 16, DWDM 

STM – 1, STM – 4, STM – 16, 

STM – 1, STM – 4 

 

Hisoblab chiqilgan trassa magistralidagi kanallar soni yoki raqamli oqimlar soni 

asosida loyixalashtirilayotgan aloqa trassa uchun transport modulini tanlaymiz. 

---

Agar hisoblab chiqilgan kanallar uchun bir dona transport moduli yetmaydigan 

bo‘lsa, u holda shu manzilgohlar uchun aloqani tashkil etish uchun transport modullar 

soni quyidagi formula bilan aniqlanadi: 

,

.

.

мод

тр

ум

мод

тр

n

n

N



 

𝑛

У𝑀

= 21241

 

𝑛

тр.мод

= 7560

  

𝑁

тр.мод

=

21241

7560

≈

3 

 

bu yerda:  

N

TR.MOD 

– loyixalashtirilayotgan trassada kerak bo‘ladigan transport modullar 

soni, dona; 

n

um 

 – loyixalashtirilayotgan trassa uchun hisoblab chiqilgan umumiy kanallar 

soni; 

n

TR.MOD 

–bitta transport moduli yordamida  hosil qilinadigan  kanallar soni. 

 

Transport moduli yordamida ko‘p kanalli aloqani tashkil qilish uchun kanallar 

jamlanib, ma’lumotlarni uzatish va qabul qilish uchun ikkita optik tola zarur bo‘ladi 

(ikki tolali optik aloqa tashkil etish tizimi). U holda loyixalashtirilayotgan trassa uchun 

optik kabeldagi optik tolalar soni quyidagi formula bilan aniqlanadi: 

 

)

2

2

(

.

захира

мод

тр

тола

N

N







, tola                       (5.2) 

𝑁

тр.мод

≈ 3

  

𝐍

𝐦𝐨ла

= 𝟑 ∗ (𝟐 + 𝟐) = 𝟏𝟐

 

bu yerda:  

Ntola – loyixalashtirilayotgan  aloqa trassada qo‘llanadigan  kabeldagi  optik 

tolalar soni; 

NTR.MOD – loyixalashtirilayotgan aloqa trassasida qo‘llanuvchi transport 

modullar soni;  

---

2 zahira – ikki dona zahiradagi tola. 

 

Tolalar soni aniqlangandan so‘ng, Buxoro va Samarqand  viloyatlari oralig‘ida 

texnik ma’lumotlar bo‘yicha to‘g‘ridan–to‘g‘ri yerga yotqizish uchun:            

 A–DF(ZN)2Y(SR)2Y4x2E9/1250.36F3.5+0.22H18LG rusumidagi kabel 

tanlanadi.