Nigora Erkaboyeva

Jest  (gavda,  qo‘l  va  oyoq  harakatlari)
  –  muayyan  hodisa  yoki  ob’ektga 
nisbatan munosabatning qo‘l va oyoq harakatlari yordamida ifodalanishi.   
Insoniyat  qadim-qadimdan  o‘zaro  munosabat  va  muloqotlarni    tashkil  etishda 
turli  jestlardan  o‘rinli  va  samarali  foydalanib  kelgan.  Zero,  jestlar  insonning 
hissiyotlari,  ichki  kechinmalari  va  ijtimoiy  borliqqa  bo‘lgan  munosabatini  so‘zsiz 
ifodalash imkoniyatiga ega. M: o‘ng qo‘l chap ko‘krak ustiga kaftlar yoyilgan holda 
qo‘yilsa,  bu  holat  “Sizga  hurmatim  cheksiz”,  o‘ng  qo‘lning  kaftlari  ochiq  holda 
ko‘rsatilsa,  “Jim  bo‘ling!”,  “Bas  qiling!”,  qo‘l  musht  qilib  tugilsa,  “Qoyil  qildim!” 
yoki “Qoyil qilaman!” kabi ma’nolarni anglatadi.   
Juda qadimdan inson yuz ifodasi va qarashi atrofdagilarga so‘zdan ko‘ra kuchli 
ta’sir  qilishi  aniqlangan.  Shu  sababli  qadimgi  Rim  va  Yunonistonda  notiqlarning 
nafaqat so‘zdan, shu bilan birga mimika, pantomimika va jestlar (gavda, qo‘l va oyoq 
harakatlari)dan samarali foydalana olishlariga e’tibor qaratiladi.  
Bugungi kunda ham rivojlangan mamlakatlarda siyosatchilarning yuqorida qayd 
etilgan harakatlar bo‘yicha malakalarni o‘zlashtira olishlariga jiddiy e’tibor qaratiladi. 
O‘qituvchi  tomonidan    mimika,  pantomimika  va  jestlar  (gavda,  qo‘l    va  oyoq 
harakatlari)dan  samarali  foydalana  olish  malakalarini  samarali  o‘zlashtira  olishi 
uning mehnatini qisman yengillashtirish bilan birga, o‘quvchilarga ta’sir ko‘rsatishida 
muayyan muvaffaqiyatlarni qo‘lga kiritishiga imkoniyat yaratadi. 
Mimika,  pantomimika  va  jestlar  uzatilayotgan  axborotning  hissiy  ahamiyatini 
oshiradi,  uning  puxtaroq  o‘zlashtirilishini  ta’minlaydi.  Ko‘zlar  ham  yuz  ifodasini 
shakllantirishda  muhim  ahamiyatga  ega.  Shu  sababli  ko‘zlar  yordamida  turli 
ma’nolarni  ifodalash  malakalarini  o‘zlashtira  olish  ham  mahoratli  pedagog  bo‘lish 
uchun nihoyatda zarur. 
O‘quvchilar  o‘qituvchining  kayfiyati,  ruhiy  holati  va  atrofdagilarga 
munosabatining  qanday  yo‘nalishga  ega  bo‘lishini  uning  yuzidan,  xatti-harakatlari, 
jestlari,  o‘zini  tuta  bilishidan  bilib  oladi.  Agarda  o‘qituvchining  kayfiyati  yomon 
bo‘lsa, uni qandaydir muammolar bezovta qilsa, oldida turgan pedagogik muammolar 
o‘ylantirayotgan  bo‘lsa,  u  bu  holatlarni  yashirib  tura  olish,  oshkor  qilmaslikni 

---

uddasidan chiqishi darkor. Bu kabi salbiy holatlarni ochiq havoda piyoda sayr qilish, 
tabiat qo‘ynida, ayniqsa, suv havzalarining bo‘ylarida dam olish, qiziqarli kitoblarni 
o‘qish  orqali  mavjud  ruhiy  zo‘riqishlarni  bartaraf  qilish  mumkin.  Yuz  ifodasi  va 
harakatlar  faqatgina  ta’lim  maqsadiga,  ma’naviy-ma’rifiy  ishlar  samaradorligini 
oshirishga yo‘naltirilishi zarur. 
O‘qituvchi  yuz  muskullarini  va  ko‘zlarini  tez-tez  harakatlantirishdan,  ularning 
birday  qotib  qolishidan  ehtiyot  bo‘lishi  kerak.  O‘qituvchi  nigohi  o‘quvchilarga 
qaratilgan  bo‘lishi,  bevosita  ko‘rish  aloqasini  vujudga  keltira  olishi  zarur.  Devor, 
deraza  va  shipga  qarab  turishdan  saqlanishi,  aksincha,  barcha  o‘quvchilarni  diqqat 
markazida ushlab turish muhimdir.