O. K. Iminov iqtisod fanlari doktori, professor

Veksellar va cheklardan foydalangan holda hisob-kitoblarni  amalga 
oshirish. 
Xalqaro  hisob-kitoblarda  eksportyor to m o n id an   importyorga 
qarata  chiqarilgan  o'tkaziladigan  veksellar  ishlatiladi.  T ratta  —  bu 
q o n u n   bilan  belgilangan  shaklda  tuzilgan  h a m d a   o 'z id a   kred ito r 
(trassant)ning  qarz  oluvchi  (trassat)ga  belgilangan  m u ddatda  m a ’lum 
bir  sum m ani  vekselda  qayd  etilgan  shaxs  (rem itent)ga  yoki  taqdim  
etuvchiga  to ‘lash  t o ‘g ‘risidagi  shartsiz  b u y ru g ’ini  m ujassam   etgan 
hujjatdir.  Veksel  b o ‘yicha  to 'lo v   javobgarligi  im portyor  yoki  bank 
sifatidagi  akseptant  zimmasidadir.  Banklar  to m o n id a n   akseptlangan 
trattalarni  «hisobga olish» operatsiyasi orqali  naqd pulga oson aylantirish 
m um kin.  Trattalar  chiqarilishi  va  ularga  haq  to'lanishining  shakllari, 
rekvizitlari  ham da  shartlari  1930-yiIda  Jeneva  veksel  konvensivasi 
to m o n id an qabul qilingan  «Birxillashtirilgan veksel qonuni»ga asoslan- 
gan  veksel  qonunchiligi  bilan  muvofiqlashtiriladi.  X V I—XVII  asrlarda 
p ay d o   b o ‘lgan  va  taqdim   etuvchi  (o d atd a ,  savdogar)ga  m ahalliy 
valutada  m a ’lum  bir  su m m a   toMash  to'g 'risid a g i  iltimosni  o ‘zida 
mujassam  etgan  y o'llanm a  xatlar  trattalarning  dastlabki  shakllari  edi. 
Tovar-pul  munosabatlarining  taraqqiy  etishi  va  xo'jalik  aloqalarining 
globallashuvi  m unosabati  bilan  veksel  universal  kredit  hisob-kitob 
hujjatiga aylandi. Trattadan  inkasso va akkreditivga q o'shim cha  ravishda 
foydalanish,  kredit  ham da  valuta  tushum ini  olish  huquqini  beradi.
Nosavdo  toifadagi  xalqaro  hisob-kitoblarda  to 'lov  vositasi  sifatida 
y o ‘l  cheklari  va  Yevrocheklar  ishlatiladi.  Y o ‘l  (sayyohlik)  cheki  bu, 
u n d a  ko'rsatilgan  valuta  summasini  chekning  egasiga to'lash  (buyruq) 
to'g'risidagi  to io v   hujjatidir.  Yo'l  cheklari  yirik  banklar  to m o n id an  
milliy  va  xorijiy  valutalarda  yozib  beriladi.  C h e k   egasining  imzo 
nam unasi  chek  ustiga  unga  chek  sotilayotgan  paytda  q o ‘yiladi.