Mavqei alohida o‘rin egallaydi

 
 

---

 
 
73 
4.6.  Boshqarishning  tashkiliy  tuzilmalarini  takomillashtirishning  asosiy 
yo‘nalishlari
  
  
Boshqaruv tuzilmaiga qo‘yiladigan talablar va ularni belgilovchi omillar mavjud 
bo‘lib,  g‘arbiy  menejment  nazariyasida  uchta  guruhga  ajratib  ko‘rsatish  mumkin. 
Ularni quyidagi jadvalda berilgan. 
4.3-jadval 
Tashkiliy tuzilma tanlashda ta’sir ko‘rsatuvchi omillar
1
 
Ichki 
Tashqi 
Umumiy 
1. Murakkablik  
1. Tashkilot 
strategiyasi  
1. Hukmronlik va nazorat 
samarasi  
2. Rasmiyatchilik  
2.Tashkilot o‘lchami   2. Axborot jarayonlari 
kompyuterlashtirish  
3. Markazlashtirish  
3. Texnologiya 
(mahsulot) 
  
4. Boshqarish jarayoni  
4. Tashqi muhit 
  
 
G‘arbiy  adabiyotlarda  «Tuzilmani  takomillashtirish»  termini  qoida  bo‘yicha 
ishlatilmaydi. Bu tushuncha neytralroq so‘zlar bilan, masalan: tuzilmani o‘zgartirish, 
tuzilmani  almashtirish,  tuzilmani  tanlash,  integratsiya  qilish  va  boshqalar  bilan 
beriladi.  Ko‘rib  turibmizki,  ular  o‘zlarida  turdi  tashkilot  boshqaruv  tuzilmaini 
takomillashuv darajasini olib yubordilar. 
Boshqaruv  tuzilmasining  qayta  tashkil  qilishning  usullari  shakllari  turli-
tumandir. Ularni bir necha yo‘nalishlarga jamlash mumkin: 
1. Tuzilmani ichki oddiylashtirishlar hisobiga takomillashtirish. 
2. Mexanik turdagi tuzilmani ko‘nikish tuzilmaiga almashtirish. 
3. Amaldagi mexanik tuzilmalarni organik tuzilmalar bilan birlashtirish. 
4. Konglomerat tuzilmani yaratish. 
5. Kelajakdagi mumkin bo‘lgan tuzilmalar modeli va avtokratik tashkilotlar. 
«Tuzilmani takomillashtirish» yo‘nalishlari: 
1. Tarkibni  oddiylashtirish hisobiga  takomillashtirish. Bu  muntazam  tarkiblarni 
boshqaruv  saviyalari  sonini  kamaytirish  hisobiga  almashtirish.  Bu  muntazam 
tarkiblarni  boshqaruv  saviyalari  sonini  kamaytirish  hisobiga  yassiroq  tarkiblarni 
aylantirish. 
2.  Mexanik  turdagi  tarkibni  ko‘nikish  tarkibiga  almashtirish.  Bu  menejment 
tarkibini  qayta  ko‘rishni  ko‘proq  radikal  usulidir.  Uni  firmaning  favquloddagi 
hollarda,  uning  hayotiy  faoliyatiga  xuruj  qilishganda  ishlatadilar.  Avval 
ta’kidlaganimizdek, shunday qayta ko‘rish uchun kuchli sardor komandasi kerak.  
3.  Mexanik  tarkiblar  ichida  har  xil  shakldagi  organik  tarkiblarni  bunyod  etish. 
Bular  venchur,  innovatsiya  bo‘limlari,  biznes  markazlar,  brigada  tarkiblari,  ekspert 
guruhlarini  bunyod  etilishi  kerak.  Taraqqiyot  topgan  davlatlarning  hozirgi  zamon 
                                                 
1
 Muallif ishlanmasi 

---

 
 
74 
menejmenti ularning zarurligini, firmaning samarali faoliyati uchun birlamchi sharoiti 
hisoblanadi.  
4. Konglomerat tarkibni tashkil etish. «Konglomerat» tushunchasi har xil turdagi 
elementlarni birlashtirishini birdiradi. 
5. Modelli va avtokratik tashkilotlar - ular balki kelajak tarkiblaridir.