Bank aktivi va passivini boshqarish

ijobiy tengsizlik

 

yuzaga keladi, yoki boshqacha qilib aytganda, balansning aktivlar 

bo‘yicha sezuvchanlik darajasi yuqori bo‘ladi: 

 

 

 

 

 

 

Sezuvchanlik nati-

jasidagi ijobiy 

tengsizlik 

 

Foiz stavkasining 

o’zgarishini 

sezuvchi aktivlar 

 

Foiz stavkasining 

o’zgarishini sezuvchi 

passivlar 

> 

Qayta baholanishi lozim  

bo‘lgan bank aktivlari narxi  

(foiz stavkasining o‘zgarishini 

sezuvchi aktivlar) 

Qayta baholanishi lozim bo‘lgan 

bank passivlarining narxi 

(foiz stavkasining o‘zgarishini  

sezuvchi aktivlar) 

= 

---

Aksincha, agar foiz stavkasidagi o‘zgarishni sezuvchi passivlarning 

hajmi shu xususiyatga ega bo‘lgan aktivlar hajmidan yuqori bo‘lsa, u 

holda balansda 

salbiy tengsizlik

 yuzaga keladi: 

 

 

 

 

 

 

Masalan, bank foiz stavkasidagi sezuvchi 500 mln. dollar hajmidagi 

aktivlar va 400 mln. dollar hajmidagi passivlarga ega bo‘lsa, bankning 

aktiv saldosi (qoldig‘i), ya’ni ijobiy tengsizlik 100 mln. dollarga teng 

bo‘ladi. Agar foiz stavkasi ko‘tarilsa, sof foiz marjasi ham ortadi. Natijada 

bank daromadi ortadi. Foiz stavkasi miqdori pasayganda, sof foyda 

marjasi kamayadi. Ijobiy saldoga ega bo‘lgan bank foiz stavkasi 

kamayganda daromadini yo‘qotadi. Foiz stavkasidagi o‘zgarishni se-

zuvchi aktiv va passivlar hajmining teng bo‘lishi, bankning foiz stavka-si 

xataridan himoya qiladi. Bunday holda aktivlar bo‘yicha foiz tushum-lari 

va passivlar bo‘yicha foiz chiqimlari teng bo‘lib, balans buzilishi yuzaga 

kelmaydi va sof marjasi barqaror, ya’ni mustahkam bo‘ladi. Hozirgi 

paytda balans buzilishini boshqarishni bir necha usullaridan 

foydalanilmoqda: 

•

 

bankning sof foyda marjasi ko‘zda tutilgan darajaga etishini 

ta’minlovchi ma’lum bir davrni belgilab olish zarur (masalan, bir yil yoki 

olti oy); 

•

 

sof foiz marjasining qanday maqsadlarga yo‘naltirilishini aniqlab 

olish lozim, ya’ni sof foiz marjasi o‘rnatilgan darajada qoladimi, yoki 

imkoniyat bo‘lsa, uni ko‘tarish lozimmi, shu masalani hal qilish kerak; 

•

 

agar bank rahbariyati sof foiz marjasining ortishini istasa, foiz 

stavkasining o‘sishini aniq belgilab olishi yoki daromad va xarajat 

orasidagi farqni oshirish maqsadida o‘z aktivlari va passivlarini qayta 

taqsimlash yo‘llarini topishi lozim. 

 

 

 

Sezuvchanlik nati-

jasidagi salbiy 

tengsizlik 

Foiz stavkasi-

ning o’zgarishini 

sezuvchi aktivlar 

Foiz stavkasining 

o’zgarishini sezuv-

chi passivlar 

< 

---

Document Outline

• Bank likvidligini boshqarish
  • Aktivlarni boshqarish
  • Passivlarni boshqarish