I iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va bilish uslubi

Ichki milliy mahsulot — Amortizatsiya = S.M.M.
 
Sof millii mahsulot - Egri soliqlar = M.D.
 
Milliy daromad — ijtimoiy sug'urta ajratmalari - korxona foydasiga soliqlar - korxona 
taqsimlanmaydigan  foydasi  +  ijtimoiy  to'lovlar  =  Shaxsiy  daromad  shaxsiy  daromad  -  Shu 

---

daromad hisobiga soliqlar=Soliqlar to'lanadigan keyingi daromad.
 
 
3-§. Yalpi milliy mahsulotni hisoblash usullari
 
 
Milliy mahsulotni hisoblashda milliy hisob tizimidan foydalaniladi. 
Milliy hisoblar — bu YAMM va milliy daromadii ishlab chiqarish, taqsimlash hamda 
ulardan  foydalanishini  xaraktsrlaydigan  o'zaro  bog'liq  makroiqtisodiy  qo'rsatkichlar 
tizimidir.
 
Bunday  hisoblar  xalqaro  statistikada  standart  tizim  sifatida  1953  yildan  boshlab  qo'llanila 
boshladi.  Hozirgi  davrda  dunyoning  100dan  oshiq  mamlakatlarida,  shu  jumladan  O'zbekistonda 
mazkur tizim keng qo'llaniladi. 
Milliy hisoblar asosini yig'ma balanslar tashkil qiladi. Bunga daromad va xarajatlar balansi 
misol bo'lishi mumkin. Daromadlar xo'jalik birliklari va aholi umumiy daromadlari (ish haqi, foyda, 
daromadlarnshtg  boshqa  turlari,  amortizatsiya)  summasini  aks  ettiradi.  Xarajatlar  to'rtta  guruhdan 
iborat  bo'ladi:  iste'mol,  investitsiyalar,  davlat  xaridi,  sof  eksport.  Milliy  hisoblar 
mikroiqtisodiyotning  me'yoridagi  muvozanatli  holatga  erishish  darajasini  aniqlashiga  yordam 
beradi. 
YAMM (IMM) uch xil usul bilan hisoblanishi mumkin: 
Birinchi usul 
— bu YAMMni hisoblashga qo'shilgan qiymatlar bo'yicha yondashuv. Bunda 
milliy  iqtisodiyotning  barcha  tarmoqlari bo'yicha  yaratilgan  qo'shilgan  qiymatlar  qo'shib  chiqiladi 
(YAIM tarmoq va ishlab chiqarishlar bo'yicha). Bu usul bilan hisoblangan YAMM (IMM) alohida 
tarmoqlarning shu mahsulotini yaratishdagi o'rnini va hissasini aniqlash imkonini beradi. Masalan, 
O'zbekistonda  IMM  (YAIM)  1998  yil  xalq  xo'jaligi  tarmoqlari  va  sohalari  bo'yicha  1358,8  mlrd 
so'mni tashkil qilgan. Shu jumladai: 
moddiy  ishlab  chiqarish  sohalarida  —  671,1mlrd  so'm  (49,4%)  xizmat  ko'rsatish