112
a)
b)
c)
d)
e)
qarshiligi orqali tutashib qoladi. (5.1,a-e rasm).
E.Yu.K.i qisqa tutashgan yopiq elektr konturlarida qisqa tutashuv toki deb
nomlangan I
q.t.
katta tok oqadi. 5.1 rasmda qisqa tutashuvning turlari keltirilgan.
5.1-rasm. Elektr qurilmalarida uchraydigan shikastlanishlar turlari:
a, b, c – uch fazali, yer bilan ikki fazali va bir
fazali qisqa tutashuv;
d va e - bir fazali va ikki fazaning yer bilan neytrali yerga ulangan liniyalarda ulanishi.
Qisqa tutashuv paytida tokning ortishi natijasida elektr tizimning
elementlaridagi kuchlanishning miqdori kamayadi. Bu oʻz navbatida elektr
liniyaning barcha nuqtalarida kuchlanishning kamayishiga olib keladi, ya’ni
. .
m
q t
m
U
E
I
Z
,
(5.1)
bu yerda E - manbaning E.Yu.K. si,
m
Z
– manbadan qisqa tutashuv nuqtasigacha boʻlgan uchastkaning
qarshiligi.
Qisqa tutashuv paytida kuchlanishning kamayishi va tokning ortishi
quyidagi xavfli natijalarni yuzaga keltiradi:
a) Joul-Lens qonuniga asosan qisqa tutashuv toki (
. .
q t
I
) R-qarshilikda va t –
vaqt mobaynida
2
Q
k I
R t
issiqlik ajralishiga olib keladi.
Shikastlangan joylarda bu issiqlik va elektr yoyi katta miqdorda
buzilishlarga olib keladi. Bu buzilishlarniig natijalari qisqa tutashuv tokiga
. .
q t
I
va t
vaqtga bog’liq. Qisqa tutashuv tokining
. .
q t
I
miqdori nominal tokdan
nom
I
shu
113
qadar katta boʻlishi mumkinki, izolyatsiyalar va tok oʻtkazgich qismlarini qattiq
shikastlantiradi.
b) qisqa tutashuv paytida kuchlanishning tushuvi elektr iste’molchilarinnng
ishlashiga xavfli tasir qiladi.
Elektr energiyasining asosiy iste’molchisi asinxron motorlardir. Asinxron
motorlarning aylantirish momentlari kuchlanishga proporsional
2
M
k U
.
Shuning uchun asinxroi motorlarda kuchlanishning pasayishi paytida motorlarning
aylantirish momenti mexanizmlarning qarshilik momentlaridan kichik boʻlib
qolishi mumkin. Bu ularni toʻxtashiga olib keladi.
5.2-rasm. Qisqa tutashuvning kuchlanish tushuviga ta’siri; a) iste’molchilarga, b)
energetika
tizimiga, s) toʻg’ri, teskari va nol ketma-ketlik
diagrammasi
Kuchlanishning tushuvi EHM (boshqaruvchi va hisoblovchi) larga katta ta’sir
qiladi:
v) Kuchlanish tushuvining eng xavfli va
og’ir oqibatlaridan biri bu generatorlar va elektr
tizimlarining turg’un parallel ishlashlariga zarar
etishdir. Bu barcha iste’molchilarni energiyasiz
qolishga olib keladi. Buni 5.2-b rasmda izohlash
mumkin.
Normal
holatda
turbinaning
mexanik
E
K
Istemolchi
M
A
B
K
E
K
U
1
U
2
U
0
I
b)
a)
k
c)
I
í
I, À
5.3-rasm. Uzoq vaqt ruxsat etilgan
yuklanish vaqtini tokning kattaligiga
bog’liqligi
t=f(I)
114
aylanish momenti generatorning elektr yuki tomonidan hosil qilinadigan teskari
ta’sir qiluvchi momentga tengdir. Buning natijasida generatorning aylanish tezligi
oʻzgarmas va sinxrondir.
K nuqtada qisqa tutashish sodir boʻlganda A elektr stansiyasining
shinasidagi kuchlanish nolga yaqin boʻladi. Bu holda elektr yuk va bu bilan bog’liq
generatorlarning teskari ta’sir qiluvchi momenti nolga teng boʻladi. Bu vaqtda
turbinaga oldingi miqdordagi bug’ (yoki suv) ta’sir etaveradi va uning momenti
oʻzgarmaydi. Buning natijasida generatorning aylanish tezligi tez ortadi, chunki
turbinaning aylanishini boshqaruvchi qurilma sekin ta’sir qiladi va A stansiya
generatorlarining aylanish tezligini birdan kamaytira olmaydi.
B stansiya generatorlari boshqa sharoitda boʻladilar, ular K nuqtadan
uzoqdalar, shuning uchun ularning shinalaridagi kuchlanish normaga yaqin. A
stansiya generatorlarining yuklari yengillashgani sababli barcha yuk B stansiya
generatorlariga tushadi. Buning natijasida ular koʻproq yuklanadilar va aylanish
tezliklarini kamaytiradilar
Shunday qilib qisqa tutashuv natijasida A va B stansiyalari generatorlarining
aylanish tezliklari har xil boʻladi va bu ularning sinxron ishlashlarining buzilishiga
olib keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: