Andijon davlat universiteti ijtimoiy pedagogika

5.  Deviant  xulq-atvorli  o‘smirlarga  nisbatan  ijtimoiy-pedagogik  reabiliyatatsiya 

ishlari 

---

43 

 

Ijtimoiy  pedagogning  jamiyatga  moslashagan,  xulqiy  og‘ishgan  o‘smirlar  bilan  olib 

boradigan ish texnologiyasi ularni reabilitatsiya qilishidir. 

Reabilitatsiyani  insonni  jamiyatga  muvofiqlashtirishga  kiritadigan  chora-tadbirlar  tizimi 

sifatida qaralishi mumkin. Reabilitatsiya yana inson shaxsi, uning jismoniy alohida psixikasining 

funksiyalariga  ta’sir  etishning  natijasi  sifatida  ham  qaralishi  mumkin.  Adaptatsiya 

(moslashuvchanlik)dan  farqli  ravishda,  reabilitatsiya  inson  faoliyatini  qayta  tiklash  deb 

tushuniladi.  Reabilitatsiya  –  bu  bolani  faol  hayotga,  jamiyatga  va  ijtimoiy  foydali  mehnatga 

qaytarish maqsadini ko‘zda tutuvchi chora-tadbirlar tizimidir. 

Reabilitatsiyaning  quyidagi  turlari  belgilangan:  tibbiy,  psixologik,  pedagogik,  ijtimoiy-

iqtisodiy, kasbiy, maishiy. 

1.

 

Tibbiy  reabilitatsiya  bola  organizmida  o‘z  funksiyasini  yo‘qotgan  u  yoki  bu 

joyning  to‘la  yoki  qisman  qayta  tiklanishi  yoki  boladagi  rivojlanayotgan  kasallikni 

sekinlashtirish imkoniyatini yaratishga yo‘naltirilgan. 

2.

 

Psixologik  reabilitatsiya  o‘smir  ruhiyati,  ongiga  deviant  xulq-atvorning 

kerakmasligi, uni shaxs sifatida hech Kim hurmat qilmasligini singdirishni maqsad qilgan. 

3.

 

Kasbiy  reabilitatsiya  o‘smirni  o‘qitish  yoki  unga  to‘g‘ri  keladigan  mehnat  turiga 

qayta  o‘qitib  tayyorlash,  engallashtirilgan  va  ish  kuni  qisqartirilgan  mehnat  sharoitlari  bo‘lgan 

ish joyi bilan ta’minlash. 

4.

 

Maishiy  reabilitatsiya  o‘smirning  hayoti  uchun  me’yordagidek  sharoitning 

yaratilishini ko‘zda tutadi. 

5.

 

Ijtimoiy  reabilitatsiya  –  bu  ijtimoiy    muhitda  bolaning  hayot  faoliyatini  qayta 

tiklash  jarayonidir.  SHuningdek,  qandaydir  sabablar  bilan  shaxs  hayot  faoliyatining  buzilishi, 

ijtimoiy muhitdagi cheklashlarga yo‘l quymaslikdir. 

6.

 

Ijtimoiy-iqtisodiy  reabilitatsiya  –  bu  o‘smirning  qonuniy,  xuquqiy  manfaatlarini 

himoya qilishga mo‘ljallangan mablag‘larni ta’minlashga qaratilgan chora-tadbirlar majmuidir. 

7.

 

Ijtimoiy-pedagogik  reabilitatsiya  –  bu  bola  hayot  faoliyati  uchun  ahamiyatli  

bo‘lgan  shaxsiy  xususiyatlarini  shakllantirishga  yo‘naltirilgan  xarakterdagi  tarbiyaviy  chora-

tadbirlar tizimi bo‘lib, bolani jamiyatga muvofiqlashtiruvchi faol hayotiy holatga tortuvchi, o‘z-

o‘ziga  xizmat  qilishda  zarur  bo‘lgan  ko‘nikma  va  malakalarni  egallashi,  jamiyatda  xulq-atvori 

bilan  ijobiy  ijtimoiy    rollarni  bajarish,  zarur  ta’limni  olish  kabilarni  o‘z  tarkibiga  oladi. 

O‘smirlarni  ijtimoiy-pedagogik  reabilitatsiya  qilishda  bu  ishlarni  reabilitatsion  markaz  deb 

ataluvchi ijtimoiylashtirilgan muassasalarda amalga oshiriladi. Bu muassasalarning vazifalariga:  

o

 

qarovsiz  qolgan,  daydi,  jamiyatga  moslasha  olmaydigan  bolalar  va  o‘smirlarda 

profilaktik oldini olish choralarini ko‘rish. 

o

 

Ota-oanlarining  ayblari  bilan  yoki  kutilmagan  vaziyatlar  sababli  (shuningdek, 

jismoniy, psixologik zo‘ravonlik, xavfli yashash joylari va boshqalar) og‘ir hayotiy vaziyatlarga 

tushgan bolalarga tibbiy-psixologik yordam ko‘rsatish 

o

 

Ijobiy  ijtimoiy  xulq-atvor  tajribalarini,  atrofdagi  insonlar  bilan  muloqot 

ko‘nikmalarini shakllantirish 

o

 

Ota-ona  qaramog‘i  yoki  vositalar,  yashash  joyidan  ajrab  qolganlarni  o‘z 

qaramog‘iga olish funksiyasining bajarilishi 

o

 

favqulodda vaziyatlarda psixik va pedagogik qo‘llab-qo‘vvatlash 

o

 

oilaga qaytishga hamkorlik qilish 

o

 

ta’lim olish, me’yordagidek o‘sishga imkoniyat bilan ta’minlash. 

o

 

Kelgusi kasbiy va maishiy faoliyatga g‘amxo‘rlik qilish. 

Bunday  muassasalar  asosiy  faoliyat  maqsadlari  –  yordamga  muhtoj  bolalarni  ijtimoiy 

himoya  qilish  va  qo‘llab-qo‘vvatlash,  ularni  reabilitatsiya  orqali  hayotlarini  to‘g‘ri  yo‘lga 

qo‘yishda yordam berish.