Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment



Download 8,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/335
Sana08.01.2022
Hajmi8,58 Mb.
#330075
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   335
Bog'liq
30 Менежмент N M Ziyavitdinova 2012 й Ўқув қўлланма

Abdullo Avloniy 
shunday degan:  Sabr shunday bir kuchli narsadirki, 
g ‘azabni  shijoatga,  kattalikni  tavoze  (kam tarlik)ka,  yomonlikni 
yaxshilikka aylantirm akka quvvati yetar.
Yaxshi  niyatlik  —   bunday  rahbar  xayrixoh  va  iltifotli 
boMadi,  kishilarga nisbatan  doimo yaxshi  niyatda  boMadi.  0 ‘zidagi 
qanoatsizlikni  gMrrom  raqobatchilik  yoMi  bilan  emas,  balki 
xayrixohlik  yoMi  bilan  bartaraf  qilishga  harakat  qiladi.  Uning 
hayotidagi  shiori  h asad  em as,  balki:  «Birni  k o ‘rib  shukur  qil,  birni 
k o ‘rib fikr qil» degan  shiordir.
Shu  o ‘rinda  quyidagi  hikmatli  so‘zlam i  ta'kidlash  o ‘rinlidir. 
Uch  dardga  davo  y o ‘qdir:  dangasalikdan  kelgan  kam bag‘allikka; 
hasaddan  tugMlgan  dushm anlikka;  x o ‘jayinlikdan  kelib  chiqqan 
kasallikka.
SogMom shubhalilik —  bunday rahbar k o ‘pincha «har narsada 
shubhada boM» degan shiorga amal qilsa-da, biroq nosog‘ lom shubha
—   bu  xoin,  u  kishilarni  urinib  ko'rishdan  q o ‘rqitib,  erishishlari
80


m um kin boMgan yaxshi narsalardan mahrum etilishini yaxshi biladi. 
Shu  bilan  bir  qatorda,  ular  o ‘z  kuchiga  ishonish,  un g a  sogMom 
shubha  bilan  qarash  ishchan  m as’uliyatli  qarorlam i  qabul  qilishga 
chorlashini,  ulam i  bajarish  yoMida  kishi  kuchiga  kuch  q o ‘shishni 
yaxshi  tushunishadi.
K am tarinlik —  bunday rahbar kam tarlikning deyarli  har doim 
iste’dodga  to ‘g ‘ri  m utanosib  ekanligini,  kamtarlikni  yetishm asligi 
esa nodonlikning darakchisi  ekanligini  yaxshi tushunadi.
Sam im iy  xushm uom alalik  —   bunday  rahbar  sofdil,  ochiq 
k o ‘ngil  boMadi,  chin  yurakdan  gapiradi.  QoM  ostidagilarga  sadoqat 
bilan  ixlos  qo‘yib  xizm at  qiladi.  U lar  sam im iylikning  ogMr  va 
ju da nozik  masala,  u  aql  va chuqur  m a’naviy  odobni  talab  etishini, 
shuningdek, kimki o ‘zgalar bilan nosam im iy m unosabatda boMishga 
odatlangan  ekan,  u  pirovard  natijada  o ‘z-o ‘ziga  ham   sam im iy 
boMolmay qolishini yaxshi tushunishadi.
D onolarning aytishlaricha,  xushm uom alalikning  o ‘nta  belgisi 
bor.  U lar  quyidagilar:  insof,  aql,  ilm,  olijanoblik,  k o ‘rkam   feM, 
yaxshilik,  sabr va muloyimlik.
Rahmdi Uik —  bunday rahbar barchaga rahm -shafqatli b o ‘ ladi. 
Ular  boshqalam i  ko ‘p  narsad^  l echirishadi,  am m o  o ‘zlarini  hech 
narsada  kechirishmaydi.  U lar  n h m -sh a v q a t  insonlam ing  eng  oliy 
fazilatlaridan biri  ekanligini,  rahm -shavqatii  kishi doim o odam larga 
yordam   qoMini  cho‘zishini,  oj  .  v a   notavon  kishilardan  x a b a r  olib 
turish  lozimligini  yaxshi tushunadilar.
X ushxulqlilik  —   bunday  rahbar  inson  go‘zalligining  asosi 
uning  chiroyli  xulqida  ekanligini,  aynan  xushxulqlik  insonni 
ulugMikka olib  borishini, yoqimli  xulq egasidan  barcha katta-kichik 
xursand boMishini, bunday xulq egasi  boshqalarni xursand  qilishdan 
tashqari, o ‘zi ham doimo xursand yurishini, boshqalardan esa o ‘ziga 
m uhabbat va m uloyimlik qaytishini  yaxshi tushunadi.
D onolarning fikricha, xushxulqlikning o ‘nta nishonasi  bor:
1. Yaxshi  ishlarda odamlar bilan  ham isha birga boMish;
2.  N afs k o ‘yiga kirmaslik;
3.  0 ‘zgalar aybini  qidirmaslik;
81


4.  B irovda  biror ayb  sodir b o ‘lsa,  uni  yaxshilikka y o ‘yish.
5. A ybdor uzr so ‘rasa,  aybni kechirish.
6.  M uhtojlar hojatini chiqarish;
7.  0 ‘zi haqida o ‘ylayverm ay, boshqalar haqida ham  qay g ‘urish.
8.  0 ‘z aybiga iqror b o ‘lish.
9.  O chiq yuzli b o ‘lish.
10. X ushm uom ala bo ‘lish.
Q anoatlilik  —   bunday  rahbar  qanoatsizlikdan  keladigan 
o fatlam i,  y a ’ni  nafs  balosi,  hasad,  xudbinlik,  baxillik,  tam agirlik 
k abilarni  yaxshi  anglaydi.  U lar  nafs  balosi  odamni  har  ko ‘yga 
solishini,  nafsini  tiygan  hurm at-izzat  topishini  va  bexavotir 
y ashashini,  qanoatni  esa  izzatning  asosi, o im ay d ig an  boqiy xazina, 
qurim aydigan  daraxt, bezavol  mulk ekanligini yaxshi  tushunishadi.
Tam agirlik  qanoatsizlikdan  kelib  chiqadi.  Tamagir rahbar o ‘z 
orzularini r o ‘yobga chiqarish  uchun turli  qabihliklardan qaytm aydi, 
hech  qanday  gunohdan  q o ‘rqm aydi,  yolg‘on  gapirm ay  yurmaydi, 
y o lg ‘on  so ‘zni  isbotlash  uchun  y olg‘on  qasarnlar  ichadi.  Tamasi 
k o ‘pning  insofi  oz, ochko‘z boMadi.
Yuqorida  qayd  qilingan  insonlarga  xos  ijobiy  xislatlam ing 
h am m asini  bir  kishi  toMa-to‘kis  egallab  olishi  ju d a   qiyin,  albatta. 
Lekin  shunday  fazilatlarga  ega  boMishga  barcha  rahbarlar  intilishi 
kerak. A m m o  obroMi boMish  fazilati har qanday  rahbar uchun shak- 
shubhasiz zarurdir.
Obro ‘
  —   bu  ham m a  tom onidan  tan  olingan  ham da  m ehnat 
evaziga  orttirilgan,  rahbar  uchun  zarur  ishonch  va  qalqondir.  Ayni 
pay td a har bir rahbar o ‘zidan  yuqori turuvchi  rahbarlar oldida ham, 
o ‘zig a   b o ‘ysunuvchi  xodim lar  oldida  ham,  o ‘zi  bilan  huquqi  teng 
bo sh q a  rahbarlar  oldida  ham   obro‘ga  ega  boMishi  lozim.  O bro‘ 
halol  m ehnat,  tashabbuskorlik  va  o ‘z  vazifasiga  m as’uliyat  bilan 
m u nosabatda  boMish,  jam o a  a ’zolariga  talabchanlik  va  g ‘am xo‘r 
boMish,  o ‘z  ishini  chuqur  bilish  bilan  orttiriladi.  Shuni  esda  tutish 
lozim ki,  xizm at  m avqei  o ‘z -o ‘zidan  obro‘  keltiraverm aydi.  Rahbar 
xizm at m avqeiga faqat m uayyan n e ’matlardan foydalanish usuli deb 
qaram asligi  zarur.
82


Rahbar  shu  talablarga  rioya  qilmas  ekan  u  o ‘z  rahbarlik 
usulida  quyidagi  salbiy  hodisalarga  y o ‘l  qo ‘yishi,  pirovardida  esa 
o ‘z  obro'yini  ketkizishi  va  el  nazaridan  qolishiga  sabab  bo‘lishi 
m umkin.
1.  Byurokratizm: 
ishlab  chiqilgan  qoida,  qoMlanmalar 
doirasidan  chiqmaydi,  uni  o ‘zining  birdan-bir  m aqsadi  deb  biladi; 
odam larga  to ‘ralarcha  m unosabatda  boMadi;  q o g ‘ozbozlikni  avj 
oldiradi;  boshqarishga eski  usullar bilan yondoshadi;  ish  mohiyatini 
rasm iyatehilik bilan ko ‘m ib tashlaydi; masalani hal etishdan, shaxsiy 
javobgarlikdan o ‘zini  chetga oladi.
2. M ahalliychilik: bunday «dard»ga m ubtalo boMgan rahbarlar: 
i shga tor tarmoq, tor funksional nuqtai nazardan yondoshadi lar; ularda 
siyosiy,  m a’naviy  yetuklik  etishmaydi;  uzoqni  k o ‘ra  olm aydilar; 
noshqalar  hisobidan  foydalanib  qolishga  intiladilar;  u ru g ‘chilik, 
anish-bilishlik,  oshna-og‘aynigarchilikka yoM  q o ‘yadilar.
3.  Hadiksirashlik:  Bunday rahbar, uncha m urakkab boMmagan 
n asalalam i ham mustaqil hal qila olmaydi, yuqori turuvchi rahbarlik 
?ilan kelishib olishga intiladi; har ishda sustkashlik qiladi;  kabinetda 
)‘ralashib, qog‘ozbozlik bilan band boMadi.
4.  Balandparvozlik:  Bunday  rahbar,  o ‘zining  kichkina,  ko‘z 
lg'am as  muvaffaqiyatini  boT uirib  k o ‘rsatadi,  shov-shuv  ko‘tarib 
>voza  qiladi;  yuqori  organlardan  m aqtov  eshitishni  yoqtiradi;  tilga 
ushishni,  m atbuotda  yozishlarini,  televizordan  k o ‘rinishni  istaydi; 
oxta  tashabbuslar  atrofida  shcv-shuv  ko‘tarishga,  ijodiy  izlanish 
>‘m ig a  ishni  x o ‘jak o ‘rsinga  tashkil  etishga  intiladi;  ishchanlik 
>‘m ig a k o 'z b o ‘yamachiIik,  q o ‘shib yozish bilan sh u g ‘ullanadi.
Bunday toifadagi  rahbarlar uchun kam chilik va m uam m olam i 
,aspo‘shlash,  o ‘z  xizm atlarini  bo ‘rttirib  k o ‘rsatish  v a   o ‘zini-o‘zi 
laqtash xarakterlidir.
Rahbarlik uslubidagi  garchi  kam  boMsa-da,  har  holda  uchrab 
uradigan va umumiy  ishga zarar keltiradigan boshqa salbiy tom on- 
ar  ham   borki,  bular:  xudbinlik,  takabburlik,  m aqtanchoqlik,  tam a- 
;irlik, yovuzlik, zolimlik, xushom adgo‘ylik, d im o g ‘dorlik, xasislik, 
;‘arazgo‘ylik,  ayyorlik, jizzakilik,  boqibeg‘am lik,  badnafslik,  sub- 
tsizlik,  baxillik,  m ansabparastlik va h.k.
83


B unday  salbiy  qusurlar  m avjudligini  anglasak,  k o ‘rsak  ham  
lekin  k o ‘p in ch a  ulam i  yo ‘qotish  qiyin  kechadi.  Chunki  har  qanday 
kishiga,  x ususan  rahbarga  uning  m azkur  fazilati  yoki  uning  ish 
uslubidagi  n o to ‘g ‘rilik  aytilsa,  tabiiy  u  norozi  boMadi.  Shu  sababli 
bunday  nuqsonlam i  bartaraf qilish  uchun  kurash juda ham   oson  va 
silliq o ‘tm aydi. Buning uchun kundalik mehnat, izchillik va m atonat 
talab qilinadi.
Inson  shaxsining  eng  m uhim   tom onlaridan  biri  uning 
individualligidir. 
Bu  individuallik  shaxsdagi  tem peram entda, 
hissiyotda,  qobiliyatda,  feM-atvor,  iroda,  xotira  va  boshqalarda 
nam oyon  boMadi.  A na  shular  ta’siri  ostida  rahbar  injiq, janjalkash, 
kurashchan, b ila g ‘on va h.k.lar boMishi mumkin.
R ahbar m adaniyati deganda rahbar odobi va iqtidori o ‘rtasidagi 
dialektik  bogManish  tushuniladi.  Bu  bogManish  quyidagi  fazilatlar 
m ajm uida o ‘z aksini topadi:

Download 8,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   335




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish