Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Elit nazariyasi. 
Bu nuqtai nazar tarafdorlari jamiyatni hamma 
narsaga  ega  va  unga  bo‘ysunuvchi  olomonga,  boshqaruvda  esa
53

---

«malakali» rahbarlarga va «malakasiz» ko‘pchilikka taqsimlaganlar.
Texnokratik  nazariy a.  Uning  asoschisi  amerikalik  sotsiolog 
T.Veblen  edi.  Bu  ta ’limot  bo‘yicha  izlanishlar  olib  boruvchilar 
kelajakda  jam oa  ishlab  chiqarish  taraqqiyotini  oldindan  belgilash 
vazifasi  bilan  shug‘ullanganlar.  Ulaming  g ‘oyasi  bo‘yicha  kelajak 
muhandislar  va  texnik  ziyolilar  davri  bo‘ladi.  Shunga  yarasha, 
kelajak menejmenti —  bu texnokratlar —  fan va texnika vakillaridir.
Ind ustrial  ja m iy a t  nazariyasi  vakili  taniqli  amerikalik 
iqtisodchi  J.G elb re y t  1967-yilda  o‘zining  «Yangi  industrial 
jamiyat» nomli kitobini nashr etdi. Unda barcha ko‘rib chiqilayotgan 
boshqaruv  nuqtai  nazarlarining  bosh  g ‘oyaIari  isbotlari  o ‘z  aksini 
topgan.  Industrial  jam iyat  nazariyasining  tartib  qoidalari  elit  va 
texnokratik  nazariyalari  vakillarining  fikriga  deyarli  o‘xshashdir. 
Bu  yerda  ikkita  jih at  mavjud:  l.Jamiyatdagi  har  xil  turkumdagi 
odamlami  ulaming  m a’lumot  darajasiga  qarab  taqsimlanishi  va 
qarama-qarshiligi.  2.Texnologik menejmentga boshqaruvning ilg‘or 
kuchi rolini berish.
Industrial jam iyat nazariyasining asosiy belgilari:
1.  J.Gelbreyt  va  uning tarafdorlari  zamonaviy  ishlab  chiqarishni 
va  undagi  qaror  topgan  munosabatlarni  yuqori  darajada  industrial 
jamiyat deb keladilar. Avvalgi davrda boylar va kambag‘allar orasida 
ijtimoiy  kelishmovchilik  hukm  surgan,  hozirgi  davr jamiyatida  bu 
kabi  kelishmovchilikka  barham  berilgan,  chunki  har  bir  mehnat 
qilayotgan  inson  o ‘zining  talabini  qondirish  uchun  yetarli  darajada 
pul  ishlamoqda.  B u  nazariya  tarafdorlarining  fikricha  odamlar 
m a’lumoti  bo‘yicha  boMinadi.  M a’lumotlilik  omili  industrial 
jamiyatda,  iqtisodiy  va  siyosiy  hayotda  poydevor  hisoblanadi. 
Ishsizlik ham sezilarli darajada bir guruh odamlaming m a’lumotlilik 
saviyasi  bilan  bog‘liq,  odatda  ishsizlikka  xalqning  m a’lumoti  past 
tabaqalari duchor b o ‘ladi.
2. Industrialjamiyatnazariyasidasamaraliboshqaruv muammosini 
ishlab  chiqa  turib  J.Gelbreyt  e’tibomi  guruhli  qarorga  qaratadi  va 
u  kabi  menejment  tarkibiga  firmaning  faqat  rahbarlarni  va  bosh 
m a’muriyatni  kiritmasdan  balki  to ‘laligicha  o ‘rta  (oq  yoqalar)  va
54

---

past  (zangori  yoqalar)  boshqaruv  qatlamlarini  ham  kiritadi.  Barcha 
boshqaruv tashkilotini  u texnik tarkib deb nomlashni taklif etadi.
Texnokratik  boshqaruv  nazariyasi  G ‘arb  biznesining  izlanish 
fikriga  jamiyatning  sifat  darajasiga  va  menejmentga  o ‘zining 
yo‘nalishi  tufayli  yangi  elementlami  kiritdi.  Ammo  ular  asosan 
o‘z  g‘oyalarini  absolyutlashtirgani  va  keng  doiradagi  boshqa 
boshqaruv masalalariga: tashkiliy va vazifaviy tavsifga, jarayondagi 
tavsifga,  ijtimoiy-psixologik  omillarga  yetarlicha  diqqat-e’tibor 
berilmaganligi  uchun  boshqaruv  ta ’limoti  tomonidan  qattiq  tanqid 
qilindi.